Dijital Platformlar Çocukların Zamanını Nasıl Yönetiyor?

Çocukların dikkatini dağıtan şey artık sadece oyunlar değil. Dijital platformların algoritmaları, onların zamanını, kararlarını ve üretkenliğini etkileyen görünmez bir sisteme dönüşmüş durumda. Uzmanlara göre, dikkat günümüzde teknoloji devlerinin yeni para birimi haline geldi.

Sosyal medya, video platformları ve oyun uygulamaları özellikle çocukların sınırlı dikkat süresini hedef alıyor. Çünkü bu platformlar için asıl değer, çocukların bir içerikte ne kadar kaldığı, hangi görsele tıkladığı, hangi sesi tercih ettiği gibi verilerde gizli. Böylece çocukların ilgileri ölçülüyor, yönlendiriliyor ve ticari bir veriye dönüşüyor.

Araştırmalar, çocukların artık yalnızca ekran karşısında vakit geçirmediğini; aynı anda birden fazla dijital işlemle meşgul olduklarını ortaya koyuyor. Bu çoklu görev hali, beyindeki dikkat merkezlerini yorarak öğrenme güçlüğü ve kalıcı odaklanma sorunlarına yol açabiliyor. 

2025 raporuna göre, 8–16 yaş arası çocukların yüzde 74’ü günde en az dört saat ekran başında vakit geçiriyor. Ancak bu sürenin niteliği daha önemli: Çocukların yüzde 61’i içerik tüketirken başka bir uygulamaya geçiyor, yani dikkati sürekli bölünüyor.  

Uzmanlar, çocuk beyninin henüz gelişim aşamasında olduğunu, özellikle dikkat ve karar verme merkezlerinin bu nedenle daha kırılgan olduğunu belirtiyor. Bildirim, beğeni veya video akışı gibi uyarıcılar dopamin sistemini tetikleyerek bağımlılığa benzer bir etki oluşturuyor. 

Uzmanlar, çözümün yalnızca ekran süresini kısıtlamaktan ibaret olmadığını vurguluyor. Çocuklara “dijital dikkat okuryazarlığı” kazandırmak, algoritmaların nasıl çalıştığını ve içeriklerin nasıl yönlendirdiğini öğretmek büyük önem taşıyor. Ayrıca ailelerin “dijital sessizlik alanları” oluşturması, örneğin yemek sırasında telefon kullanımını sınırlamak veya haftada bir gün “ekransız gün” belirlemek gibi küçük adımlar, çocukların odaklanma becerisini yeniden güçlendirebilir.