Olağanüstü Şartlarda Cuma Namazı

Olağanüstü salgın şartlarında randevu ile Cuma namazı kılınması için bir öneri

I. Giriş

Cuma namazı dinimizdeki en önemli ibadetlerden birisidir. Koronavirüsünün yayılmasını önlemek için haftalardır Cuma namazı kılınamamıştır. Müslümanlar bir taraftan virüse bulaşmamak için azami gayret ederken diğer taraftan da inancıyla, imkânıyla alakalı önemli bir sınav vermektedir. 

Buna benzer durumların gelecekte de tekrarlanması ihtimal dâhilindedir. Bu gibi durumlarda Cuma namazını ara vermeden eda etmek için alternatif yöntemlerin belirlenmesi elzemdir. Uygulanabilir usuller Dünya Müslümanları için de örnek teşkil edecektir. Aksi takdirde Cuma Namazını kılmamak olağan hale gelecek, Müslümanlar bu önemli sınavda başarısızlığa düşecek ve virüs sonrası toplumsal/kamusal yaşamda bunun aleyhte etkileri ortaya çıkacaktır.

Bu öneri, devlet dairelerinde işlem yapmak isteyen vatandaşlar için uygulanan randevu sisteminin bir benzerinin Cuma Namazı kılmak isteyen Müslüman erkek vatandaşlar için de uygulanması esasına dayanmaktadır. Böylece salgın ile mücadelede en temel ilkelerden birisi olan fiziki mesafe korunabilecek, herkes kendisi için belirlenmiş olan cami ve saatte Cuma Namazını sağlıklı bir şekilde eda edebilecektir.

II. Hazırlık

A. Sistemin Kurgulanması

MERNİS/E-Devlet tabanlı randevu sistemi ile Cuma Namazı kılınması için gerekli görevlendirmeler ve sistemler kurgulanmalıdır. Sistemin il ve ilçelerdeki işleyişinden müftülükler, camilerdeki işleyişinden imamlar sorumlu olabilir. İhtiyaç halinde Kur’an-ı Kerim kursu hocaları da camilerde namaz kıldırmak üzere görevlendirilmelidir. Görevlendirilen sorumlular, tüm hazırlık, uygulama ve denetleme süreçlerinde yetki alanlarında sevk, idare ve kontrol görevlerinde bulunmalıdır.

Müftülükler kendilerine bağlı yerlerde Cuma namazı kılınacak camileri belirlemeli, imamlar da bu camilerin fiziki mesafe kuralı dikkate alındığındaki kapasitesini hesaplayıp müftülüğe bildirmelidir. E-Devlet ve MERNİS sistemleri üzerinden hangi mahallede oturanların hangi camide namaz kılabileceği tespit edilmelidir. Mesleği gereği iş yeri civarında olması gerekenler ya da yeni dönem şartları çerçevesinde farklı adreste bulunacak şahısların Cuma namazı kılacakları cami adresleri de aynı randevu sistemi ile belirlenmelidir.

Diyanetin hafta başında belirleyeceği Cuma namazı tanımlaması ile hangi camide kaç oturum olacağı, kaç tane imama ihtiyaç olacağı belli olacaktır. Müftülük bu bilgi doğrultusunda ilgili görevlileri belirlemeli ve atamalıdır.

B. Eğitim

Sistemin işleyişinde görev alacak tüm görevliler –müftü, imam, müezzin, kolluk kuvveti- eğitime tabi tutulmalıdır. Öncelikle internet üzerinden uzaktan eğitimler verilmeli, gerekli olması halinde müftülerin nezaretinde camilerde fiziki mesafe korunarak ve maske/eldiven/çorap giyilerek tatbikatlar yapılmalıdır.

C. Duyuru/İlan

Diyanet İşleri Başkanlığı, salgın hastalık durumlarında Cuma namazı kılma rehberi yayımlamalıdır. Randevu alma sistemi, namaz ve hutbenin, giriş ve çıkışların nasıl olacağı vb. konularda rehberde detaylı bilgiler yer almalıdır. Camide uyulması gereken ilkeler açıklanmalı ve buna uymayanlara sistem üzerinden tekrar randevu verilmeyeceği açıkça ifade edilmelidir. Cuma Namazı kılma rehberi e-devlet üzerinden ve yazılı, görsel, sosyal medya kanallarından paylaşılmalı, afiş halinde basılıp her caminin giriş panolarına asılmalı ve her katılımcıya ulaşması sağlanmalıdır.

Her pazartesi günü, Cuma namazı kılınacak caminin açık adresi, o camide kaç defa Cuma namazı kılınacağı, kapasitesi ve ilgili görevliler belirlenmelidir. Her imam Cuma günü hangi saat diliminde namaz kıldıracağını bilmeli ve en az yarım saat önce camide göreve hazır olmalıdır. 

D. Randevuların alınması

Salgın süresince Cuma namazı kılmak isteyenler için MERNİS/E-Devlet üzerinden randevu sisteminin altyapısı geliştirilmelidir. Kurulacak sistemde aşağıdaki bileşenlerin yer alması önerilmektedir:

- Cuma namazı kılmak isteyen Müslüman erkekler randevu sistemine girerek ev veya işyerine en yakın camiyi seçerek kendisi için uygun olan saate randevu almalıdır.

- Randevu almak isteyen, sisteme TC kimlik numarası ile girmeli ve kişinin kimliği sistem tarafından MERNİS (Nüfus Genel Müdürlüğü Vatandaş Bilgi Sistemi) üzerinden doğrulanmalıdır.

- Bir oturumda kaç kişinin namaz kılacağı belli olduğundan o kişi sayısına ulaşılınca o oturum kapatılmalı ve randevu alamayan cemaat diğer oturumlardan randevu almalıdır.

- Tüm oturumların dolu olması durumunda vatandaşlar müftülüğe müracaat etmelidir. Müftülük bu durumlar için sisteme ilave cami ya da alan tanımlayabilmelidir. 

- Her hafta randevu sistemi en baştan tekrar çalıştırılmalıdır. Böylece randevu alıp namaza gitmeyenler yerleri lüzumsuz işgal etmemelidir. 

III. Uygulama

Bu yöntemin işleyebilmesi için aşağıdaki ilkeler benimsenmelidir. Her camide caminin imam ve müezzini Cuma namazı vakti boyunca kendilerine verilen görevleri aksatmadan ve taviz vermeden yürütmelidir. Bu ilkeler randevu almak için sisteme girenlere okutulmalı ve her maddesi okunduktan sonra randevu sayfasına geçilmelidir.

A. Uygulama İlkeleri

1- Herkes camiye MERNİS/E-Devlet üzerinden randevu alarak gelmelidir. Randevu almadan gelen kişi camiye kabul edilmemelidir.

2- Randevu sistemi herkesin evi veya işyerine yakın camide namaz kılacağı şekilde ayarlanmalıdır. 

3- Vatandaşların camiye  gelirken fiziki mesafeyi koruyarak gelmeleri talep edilmelidir.

4- Cemaat abdestini evinde alarak gelmelidir. Tuvaletler kullanılmamalıdır.

5- Ateş ölçümünde ateşi yüksek çıkanlar, maske veya çorabı olmayanlar camilere kabul edilmemeli, gerekirse maske&çorap dağıtımı yapılmalıdır.

6- Cami içi namaza durulacak/kılınacak alanlar arasına 2 metre mesafe konularak işaretlenip (temizlenebilir boya ya da bant ile) önce gelenin en önden başlayarak durması/kılması sağlanmalıdır.

7- Namaz öncesinde, sırasında ve sonrasında, hem cemaat hem de görevliler kesinlikle 2 metre fiziki mesafeyi bozmamalıdır. Bu tedbir kuralı titizlikle takip edilmeli, görevliler cemaate nazik hatırlatma ve uyarılarda bulunmalıdır.

8- Caminin tüm kapıları önceden açılmalı ve Cuma vakti boyunca hiç kapatılmamalıdır. Cemaatin kapı ve pencere kolları gibi fiziki yerlere temas etmemesi istenmelidir. Sıcak zamanlarda pencereler önceden açık tutulmalıdır. 

9- Camilerde Cuma günü bağış sadaka toplanmamalıdır. Seyyar satıcı, dilenci, ihtiyaç sahibi vb. kimselere müsaade edilmemelidir. 

10- Cuma namazının sadece farz olan iki rekâtı kılınmalı, namazın diğer rekâtları evde tamamlanmalıdır. 

11- Görevliler bir sonraki namaz oturumu başlamadan caminin temas noktalarını dezenfekte etmelidir.

B. Düzen/Güvenliğin Sağlanması

Devletin kolluk kuvvetleri imam ve müezzinlere destek olmak ve cemaatin kurallara uymasını temin etmek üzere görevlendirilmelidir. Caminin kapasitesine ve ihtiyaca göre yeterli güvenlik görevlisi bulundurulmalıdır. Güvenlik görevlilerine Cuma namazı organizasyonu konusunda eğitim verilmeli, cami görevlileri ile koordinasyonları sağlanmalıdır. Güvenlik görevlileri de maske ve eldivenli olarak görevlerini yürütmelidir. Camilerde güvenlik görevlilerinin bulundurulması olası düzensizliklerin önlenmesine katkı sunacaktır.

C. Giriş ve Çıkış

Cemaat namazdan 10 dakika önce içeriye kabul edilmelidir.  Randevu alanlar, camiye geldiklerinde TC kimlik ile randevu numarasını/kodunu göstererek kapıdaki görevlinin kontrolü ile girmelidir. Girişlerde yığılma olmaması için gerekli düzenleme yapılmalıdır. Camiye ilk giren vatandaş en ön sıradaki oturma mahalline (işaretli yere) oturmalıdır. Daha sonra gelenler sıra ile oturmalıdır. Namaz bittikten sonra en arkadaki cemaatten başlayarak 2 metre esası korunarak camiden çıkışlar sağlanmalıdır. Tüm ayakkabılar torba içinde muhafaza edilerek şahısların yanında olmalı, vatandaş ayakkabısını aramamalıdır. Çekecek vb. gibi temas sağlayacak unsurlar ortamdan kaldırılmalıdır. Güvenlik görevlileri ve gönüllü görevliler, giriş ve çıkışlarda düzenin sağlanmasında cami görevlilerine yardımcı olmalıdır.

D. Namaz ve Hutbe

Camilerin kapasitesi, namaz kılma süresi ve namaz vakitleri göz önüne alınarak münavebeli Cuma namazı kılınmalıdır. Cuma namazı öğle namazı vakti ile başlayacak ve cemaatin durumuna göre ikindi namazından yarım saat öncesine kadar Diyanetin o hafta belirlediği sürede (mesela her 30 dakikada bir) tekrarlanacaktır. Örneğin bir Cuma namazı toplamda hutbe dâhil 5 dakika sürecek ise; 10 dakika öncesinde, 10 dakika sonrasında caminin tekrar müsait olması için verilerek toplam 30 dakikada bir namaz eda edilebilecektir.

Diyanet İşleri Başkanlığı namaz sırasında okunacak olan sureler, hutbe konusu vb. konuları dikkate alarak Cuma namazı için gerekli asgari ve azami süreyi 5-10 dakika olarak belirlemelidir. Hutbelerin sadece farz olan kısımları icra edilmeli ve çok kısa tutulmalıdır.

1. Grup 13:30-14:00 arasında, 2. Grup 14:00-14:30 arasında, 3. Grup 14:30-15:00 arasında 4. Grup 15:00-15:30 arasında, 5. Grup 15:30-16:00 arasında Cuma namazını eda edebilir. Bu sürelere giriş ve çıkış da dâhildir. Namaz süreleri uzmanlarca net bir şekilde belirlenmelidir. 

Tüm Türkiye’de Cuma namazlarının her bir oturumu aynı sürede eda edilmeli, aynı sureler tilavet edilmeli ve aynı hutbe okunmalıdır. Vatandaşlar namaz vaktinden 10 dakika önce camiye kabul edilmelidir. Namaz kıldıktan sonra 10 ya da 15 dakika camiye kimse alınmamalıdır. Her bir Cuma namazı oturumu ayrı bir imam tarafından kıldırılmalıdır. Her camide söz konusu namaz için görevlendirilen imamın zamanında gelememesi ihtimali olur ise caminin resmi müezzini o namazı kıldırmalıdır. Bunun için en son oturuma kadar müezzin kendi Cuma namazını kılmamalıdır. Resmi Müezzin olmayan yerler için imamet görevini yapmak üzere yedek görevliler atanmalıdır.

IV. Sürdürülebilirlik

A. Denetim

Müftüler, yardımcıları ve müfettişler her hafta farklı bir camide namazı eda ederek denetimleri gerçekleştirmelidir. Uygun olmayan durumlar için tedbir alınması sağlanmalıdır. Denetçiler namaz başlamadan 1 saat öncesinde camilerde bulunmalı, caminin namaza hazır olmasını denetlemelidirler. Namaz sırasında ve sonrasında ise kuralların uygulanmasının denetimini yürütmelidirler. Görevini ihmal eden imam, müezzin ve güvenlik görevlileri uyarılmalı ve gereken tedbirler alınmalıdır.

B. Geri Bildirim & Çözüm Sistemi

Bu sistem dâhilinde namaz kılıp bir aksaklık fark eden, iyileştirme önerisi bulunan herkesin rahatlıkla geri bildirimde bulunabileceği bir geri bildirim sistemi oluşturularak aksaklıkların gözden kaçmaması, erkenden fark edilerek uygun çözüm yolları bulunması sağlanmalıdır. Geri bildirim sisteminde sorunların tasniflenmesi, ilgili birimlere yönlendirilmesi, kontrolünün yapılması ve başvuran kişiye geri dönüşte bulunulması sağlanmalıdır. 

V. Dünya Müslümanlarına Sistemin İhraç Edilmesi

Sistem başarıyla uygulanıp var olan aksaklıklar da denetim, geri bildirim ve çözüm sistemiyle çözüme kavuşturulduktan sonra dünya Müslümanlarına ihtiyaç duydukları bu hayati proje aktarılabilecektir. Bu gibi durumların ilerleyen zamanlarda tekrarlanması durumunda Müslümanların ellerinde başarıyla uyguladıkları hazır bir proje olarak bulunacaktır.

VI. Sonuç

Cuma namazı hepimizin ve ona ihtiyacımız var. Vatandaşlar, müezzinler, imamlar, müftülük personeli, müftüler, Diyanet işleri personeli, ulema heyeti, Diyanet İşleri Başkanı ve Başkan'ımız el ele verip bu sorunun üstesinden gelebiliriz. Önerilen sistem alışık olmadığımız şartları içeriyor gibi görünse de bir kere yapıldığında hiç sorunsuz yürütülebilecektir. Tek şartı süreçteki görevlilerin bu tedbir kurallarını sağduyulu bir şekilde uygulaması olacaktır. Cuma namazı için buna değer diye düşünüyoruz. 

Gayret bizden, tevfik Allah’tandır (C.C.).

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.