11 Temmuz, Srebrenitsa...

Avrupa'da İkinci Dünya Savaşı'nın ardından yaşanan en büyük insanlık trajedisi olarak nitelendirilen ve en az 8 bin 372 Boşnak sivilin hayatını kaybettiği Srebrenitsa'nın yıl dönümü...

Srebrenitsa'nın 29. yılı dolayısıyla anma programı düzenlenecek.

Bosna Hersek'in doğusundaki Srebrenitsa'da Temmuz 1995'te işlenen soykırımda öldürülen ve kimlik tespiti yapılan 14 soykırım kurbanı daha toprağa veriliyor.

Bu yıl anıt mezarlıkta toprağa verilenlerin sayısı 6 bin 765'e yükseliyor. 

Srebrenitsa'da neler olmuştu?

Srebrenitsa'nın 11 Temmuz 1995'te Ratko Mladic komutasındaki Sırp birliklerince işgal edilmesinin ardından BM bünyesindeki Hollandalı askerlere sığınan sivil Boşnaklar, daha sonra Sırplara teslim edildi.

Kadın ve çocukların Boşnak askerlerin kontrolündeki bölgeye ulaşmasına izin veren Sırplar, en az 8 bin 372 Boşnak erkeği öldürdü. Öldürülenler toplu mezarlara gömüldü.

Savaşın ardından kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda toplu mezarlarda naaşlarına ulaşılanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz'da Potoçari Anıt Mezarlığı'nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor.

Bosna'daki savaş ve Dayton'un getirdiği karmaşık yapı

Bosna Hersek'te 1992-1995 yıllarında yaşanan savaşı sonlandıran, ancak beraberinde ülkeye karmaşık bir siyasi yapı getiren Dayton Barış Anlaşması, aradan geçen çeyrek asra rağmen tartışılmaya devam ediyor.

ABD'nin Dayton şehrinde 21 Kasım 1995 tarihinde paraf edilen ve Bosna'da yaklaşık 4 yıl süren savaşı sonlandıran anlaşma, beraberinde getirdiği karmaşık siyasi sistem nedeniyle birçok konuda ülkenin ilerlemesine ve meselelerini çözmesine engel oluyor.

Hakkında sık sık 'son kullanma tarihinin çoktan geçtiği' ve 'güncellenmesi gerektiği' yorumları yapılan anlaşma, özellikle de Bosna Hersek'in Avrupa-Atlantik kurumlara üyeliği noktasında önemli bir engel teşkil ediyor.

Yugoslavya'nın dağılma sürecine girmesiyle 29 Şubat-1 Mart 1992'de Bosna Hersek'te de bağımsızlık referandumu yapılırken, referanduma katılanların tamamına yakını bağımsız Bosna Hersek için 'evet' dedi.

Bosna Hersek'in bağımsızlığının hemen ardından Yugoslav ordusunun da desteğini alan Sırplar, 'kendilerinden olmayan' halklara yönelik etnik temizlik başlattı.

Savaşın bilançosu çok ağır olurken, 2 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda kaldı, çoğu sivil 300 binden fazla kişi yaşamını yitirdi. Srebrenitsa'da yaşananlar, uluslararası mahkemelerce 'soykırım' olarak nitelendirildi.

Günler süren görüşmelerin ardından 21 Kasım 1995'te paraf edilen anlaşma, 14 Aralık 1995 tarihinde Fransa'da imzalandı.

Boşnak, Hırvat ve Sırpların 'kurucu halklar' olarak kabul edildiği anlaşmaya göre ülke, Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) ile Sırp Cumhuriyeti (RS) entitelerinden ve özel bir statüye sahip Brcko Bölgesi'nden oluştu. FBIH entitesi ayrıca, her birinin kendi hükümeti ve parlamentosu bulunan 10 kantona ayrıldı.

Bosna Hersek'in en üst makamı olan Devlet Başkanlığı Konseyi, Boşnak, Sırp ve Hırvat üç üyeden oluşurken, 4 yıllığına doğrudan halk tarafından seçilen üyeler, dönüşümlü olarak 8 aylığına 'konsey başkanı' olarak görev yapıyor. Boşnak ve Hırvat üye, Boşnak ve Hırvat nüfusun yoğun olduğu FBIH'de yaşayanlar, Sırp üye ise Sırp nüfusun yoğun olduğu RS'de yaşayanlar tarafından seçiliyor.

Ülkede bir de 'Yüksek Temsilci' görev yapıyor. Geniş yetkilere sahip yabancı bir diplomat olan Yüksek Temsilci, yasalarda değişiklik yapmanın yanı sıra seçilmiş devlet yetkililerini görevden alma hakkını da elinde bulunduruyor.

Anlaşmanın ne kadar adil olduğu aradan geçen 29 yıl boyunca tartışılmaya devam ederken, merhum Boşnak lider Aliya'nın şu sözleri birçok insanın o dönemdeki düşüncelerini de ortaya koyuyordu:

'Bu, adil bir anlaşma değil. Ancak, savaşın devam etmesinden daha adil. İçinde bulunduğumuz bu durumda ve böyle bir dünyada daha iyi bir barış sağlanamazdı.'

Anlaşmanın getirdiği karmaşık siyasi yapıda, kanton, entite ve devlet düzeylerinde 13 başbakan ve 130'dan fazla bakan bulunuyor. Ayrıca, Devlet Başkanlığı Konseyinin 3 üyesinin yanı sıra iki entitede de başkanlar mevcut.

Karar alma mekanizmalarının zor çalıştığı ülkede, sık sık yetki karmaşaları yaşanıyor. Basit bir kanun çıkarmak dahi aylar hatta yıllar sürebiliyor.

Dış politikada kararları üç üyeli Konsey alırken, kararların alınması için mutabakat şartı gerekiyor. Mesela, Boşnak ve Hırvat üyeler Kosova'nın bağımsızlığının tanınmasını isterken, Sırp üye karşı çıktığından bu karar alınamıyor.

Çeyrek asır önce imzalanan 'Dayton Barış Anlaşması güncellenmeyi' bekliyor.

AA