7 soruda fırtına, kasırga ve tayfunlar

Kuvvetli rüzgarlar kategorisinde yer alan kasırga, fırtına ve tayfunlar ne anlama geliyor? Birbirinden farkları neler? Nasıl oluşuyorlar, nerelerde ve ne zaman görülüyor? Nasıl isimlendiriliyor? Ayrıntılar dosya haberimizde…

1. Kasırga nedir?

Kasırgalar, çok hızlı esen rüzgarları içinde barındıran, dönerek ilerleyen büyük fırtınalardır. Saffir-Simpson ölçeğine göre en düşük kategoride sayılan bir kasırgada rüzgar, saatte 120 km hızla eser. Bu, dünya üzerindeki en hızlı koşucu olan çitanın hızından daha yüksektir. 

Bir kasırganın çapı 50 ila 800 km genişliğinde olabilir. Kasırgayla birlikte gelen yağmur, genelde daha sakin olan arka tarafında kalır. Kasırganın gözü de denilen merkezine doğru yaklaştıkça rüzgârın hızı azalır. Kasırganın merkezi bir bölgeden geçtikten bir müddet sonra ters yönde daha kuvvetli rüzgar eser. Okyanus üzerinde oluşan kasırga, karaya vurursa kabaran okyanus suyunu da beraberinde getirir. Bu da sele sebebiyet verir. 

2. Kasırga nasıl oluşur?

Bir kasırganın oluşması için iki bileşene ihtiyaç vardır: Ilık su ve rüzgar.

Ilık okyanus suları, tropikal siklon adı verilen hareketin kasırga olması için ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlar. Genellikle, bir kasırganın oluşması için yüzey suyu sıcaklığının 26 C derece veya daha yüksek olması gerekir.

Diğer bileşen; gökyüzünde yükseldikçe hızı veya yönü fazla değişmeyen rüzgarlardır. Yükseklikle çok değişen rüzgarlar fırtınaları dağıtabilir.

Bir kasırga, okyanusta tropikal rahatsızlık adı verilen hareketin tropikal depresyona dönüşmesiyle başlar. Tropikal depresyon, saatte 62 km veya daha az rüzgarla dönen gök gürültülü fırtınaların bulunduğu bir alandır. Rüzgar, saatte 63 km hıza ulaşırsa tropik depresyon, tropik bir fırtınaya dönüşür. Rüzgarın hızı daha da artıp saatte 119 kilometreye ulaştığında ise kasırga oluşur.

3. Kasırga türleri neler?

Kasırgalar, şiddetlerine göre sınıflandırılır. Bunun için kullanılan Saffir-Simpson Kasırga Ölçeği’nde kategoriler rüzgar hızına göre ayrılır. Kategori ne kadar yüksekse, kasırganın zarar verme potansiyeli de o derece yüksek olur.

Beş kasırga türü veya kategorisi vardır:

Kategori 1: Rüzgar 119-153 km/sa - bir çitadan daha hızlı

Kategori 2: Rüzgarlar 154-177 km/sa - iyi bir beyzbolcunun fırlattığı top hızında 

Kategori 3: Rüzgar 178-208 km/sa  - iyi bir tenisçinin servis atışı hızında

Kategori 4: Rüzgar 209-251 km/sa  - dünyanın en hızlı lunapark treninden daha hızlı

Kategori 5: 252 km/sa ve  üzeri rüzgarlar - bazı yüksek hızlı trenlerin hızına benzer veya buna yakın.

4. Kasırga mı, Tayfun mu?

Kuzey Atlantik, Orta Kuzey Pasifik ve Doğu Kuzey Pasifik'te kasırga terimi kullanılır. Kuzeybatı Pasifik'teki aynı tür rahatsızlıklara tayfun denir. 

Bununla birlikte, Güney Pasifik ve Hint Okyanusu'nda, hava sistemiyle ilişkili rüzgarın gücü ne olursa olsun, genel tropikal siklon terimi kullanılır.

5. Kasırga sezonu ne zaman?

Tropikal siklonlar olarak da adlandırılan kasırgalar, dünya çapında yedi ayrı havzada oluşur. Bazı kasırga oluşum havzaları diğerlerinden çok daha aktiftir. 

Atlantik'te, kasırga mevsimi resmi olarak 1 Haziran'dan 30 Kasım'a kadar sürer. Tropikal siklon aktivitesinin yüzde doksan yedisi bu zaman diliminde gerçekleşir. Ancak, kasırgalar bu zaman diliminin dışında da meydana gelebilir. 

Doğu Kuzey Pasifik Okyanusu Kasırga sezonu: 15 Mayıs - 30 Kasım. Bu, dünyadaki tropikal siklonlar için en aktif ikinci bölgedir.

Kuzeybatı Pasifik Okyanusu Tayfun sezonu: Tüm yıl. Burası dünyanın en aktif havzasıdır. Tayfunların çoğu Temmuz ile Kasım ayları arasında oluşur. 

Bengal Körfezi / Arap Denizi Şiddetli Siklonik fırtına mevsimi: 1 Nisan - 30 Aralık. 

Güneybatı Pasifik Okyanusu Şiddetli Tropikal Siklon Sezonu: 15 Ekim - 1 Mayıs Bu tropikal siklonlar doğu Avustralya'yı etkileyebilir.

Güneydoğu Hint Okyanusu Şiddetli Tropikal Siklon Sezonu: 15 Ekim - Mayıs. Bu tropikal siklonlar, kuzey ve batı Avustralya'yı etkileyebilir. 

Güneybatı Hint Okyanusu Tropikal Siklon Sezonu: 15 Ekim - 15 Mayıs. Bu tropikal siklonlar Madagaskar ve güneydoğu Afrika'yı etkileyebilir. 

6. Kasırgalar neden ve nasıl adlandırılıyor?

Her yıl meydana gelen, hatta bazen iki veya üç tanesinin aynı anda aktif olabildiği kasırgalar için isim kullanmak, bilhassa meteorolog, araştırmacı, acil müdahale çalışanı, gemi kaptanı gibi kişiler tarafından, hangisi hakkında konuşulduğunun bilinmesi açısından elzemdir. 

Bu nedenle, Dünya Meteoroloji Örgütü, her kasırga mevsiminde oluşan tropikal fırtınalara alfabetik olarak sıralanmış bir isim listesi geliştirir. İsimler altı yılda bir tekrar kullanılır, ancak özellikle şiddetli fırtınaların isimleri kalıcı olarak kullanımdan kaldırılır. (2019 yılında çok fazla hasar ve ölüme sebebiyet veren Dorian Kasırgası ve 2020'deki Laura, Eta ve Iota kasırgalarında olduğu gibi)

Atlantik’te tropik bir fırtına farkedildiğinde, isim vermek için hızının saatte 62 km ye ulaşması beklenir. Eğer bu hıza ulaşırsa "Tropik Fırtına A" gibi bir isim verilir. Fırtınanın hızı saatte 119 km ye ulaştığında ise, ismi "A Kasırgası" şeklinde söylenmeye başlar. 

Normalde her sene, isim verilecek şiddete erişen fırtına sayısı 21'den azdır. Bu sayı nadiren 21’i geçerse, ek liste kullanılmaya başlanır. 

7. Kasırgalar nasıl takip ediliyor?

Bir kasırga oluştuğunda, hava tahmincileri onun yolunu tahmin eder. Ayrıca ne kadar güçlü olacağını da tahmin edebilirler. Bu bilgi, insanların fırtınaya hazırlanmasına yardımcı olur.

Günümüzde kasırgalarla alakalı yapılan çalışmalarda uydulardan da faydalanılmaktadır. Uydudan çekilen kasırga görüntüleri ve diğer veriler, bilim adamlarına kasırgaların nasıl oluştuğu ve güçlendiğini anlamalarına yardımcı olmaktadır. 

Kasırgaların içine doğru ve üzerinde uçurulan insanlı ve insansız uçaklar kullanılarak bu hava hareketleri hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalışılmaktadır.