Her yönüyle enerji içecekleri

Enerji içecekleri diğer gazlı içecek ve sporcu içeceklerinden daha farklıdır. İçerdiği maddelerle bitkinlik halini azaltıp performansı artırmaktadır. Bu özellikleriyle genellikle sporcular ve aktif hayat yaşayanlar tarafından tercih ediliyor. Peki bu içeceklerin içerisinde ne tür maddeler var? Enerji içeceklerinin riskleri neler? Sağlığa zararları varmı?

Enerji içecekleri aralarında farlılıklar olmakla beraber genelde kafein, glukoronolakton, taurin, inositol, bitki özütleri (guarana ve ginseng), vitaminler (niasin, pridoksin ve siyanokobalamin), koruyucular, şekerler, karbondioksit, renklendiriciler, asitler ve çeşitli aromalardan oluşuyor.

İçeriğindeki maddelerin etkileri neler?

Kafein; çay, kahve, guarana ve kakao gibi birçok bitkide bulunan doğal bir bileşik. Yaygın olarak kahve, çay, enerji içecekleri ve kola gibi içeceklerde kafein yer alıyor. Bu içeceklerdeki kafein oranları ise yüksekten düşüğe doğru şöyle: Türk kahvesi, siyah çay, enerji içeceği ve kola, yeşil çay.

Kafein insanın ruhsal durumunu etkileyerek uyanık kalmayı, dikkati toplayabilmeyi ve bilişsel fonksiyonları artırmaktadır. Kafeinin Alzheimer ve Parkinson hastalığına karşı koruyu olabileceği de gösterilmiş. Bunun yanında bazı olumsuzluklara da yol açabiliyor.

Glukuronolakton, vücudumuzda kimyasal tepkimelerle glikozdan üretilen doğal bir karbonhidrat. Vücudumuz için gerekli birçok bileşiğin üretildiği öncül bir molekül. Sentetik olarak üretilerek çeşitli gıdalarda kullanılır.

Taurin; vücudumuzda sistein amino asidinden üretilen, safra asitleriyle birleşerek safranın yapısına giren ve sinir iletiminde rol alan bir amino asit türevidir. Hayvan etlerinde bir miktar serbest halde bulunur. Ayrıca sentetik olarak üretilebilir. Normal beslenenlerde taurin takviyesi almaya gerek yoktur. Ancak hayvansal gıda tüketmeyen vejetaryenlerin taurin veya taurin kaynağı olarak sistein amino asidi takviyesi almaları gerekebilir. Taurinle ilgili araştırmalar herhangi bir olumsuz etkisinin olmadığı ve enerji içeceklerindeki miktarların  tüketilebileceğini, buna ilave olarak diyabet, hipertansiyon, kalp yetmezliği ve bazı iskelet kası hastalıkları tedavisinde olumlu etkilerinin olabileceğini göstermiştir.Taurinin sedef hastalığına sebep olabileceği veya alevlendirebileceği de öne sürülmüş ancak bu ihtimal çok düşük görülüyor.

İnositol, hücre içinde çok önemli fonksiyonları olan, hem vücudumuzda hem de birçok bitkide üretilen doğal bir karbonhidrat. Ticari olarak farklı metotlarla üretilebilmekte.

Ginseng, Asya’da yaygın olarak bulunan bir bitkidir. Bitki ve çay olarak tüketilebildiği gibi özütleri enerji içeceklerine katılmakta.

Guarana, Amazon havzasında özellikle Brezilya’da yaygın olan bir bitkidir. Kendisi bitkisel çaylara katıldığı gibi özütleri de muhtelif gazlı içeceklere katılmaktadır. En az kahve kadar kafein içermekte. Bu özütler uyarıcı etkileriyle kalıcı hafıza türlerinden olan ikincil hafıza performansı gibi bazı bilişsel fonksiyonları artırmaktadır. Bunun yanında olumsuz etkileri de olabilir. İçinde muhtelif bitki karışımı ve fazla miktarda guarana içeren iki farklı bitkisel tabletin bir tür kalp atımı düzensizliğine yol açtığı bir vaka rapor edilmiştir.

Enerji içeceklerinin kalbe olumsuz etkisi

Enerji içeceklerinin performans artırma özelliği genellikle kafein ve şekere bağlanmaktadır. 439 üniversite öğrencisinin katıldığı ankette; öğrenciler merak, enerji ihtiyacını karşılamak, spor yaparken performansını artırmak, uyumamak ve ders çalışmak niyetiyle enerji içeceği içtiklerini ifade etti.

Enerji içeceklerinin kalp üzerine olumsuz etkileri olabilmekte. Yapılan bir araştırmada sağlıklı gençler beş gün süreyle günde 500 ml (yaklaşık 1,5 teneke kutu) enerji içeceği tüketti. Beş gün öncesiyle sonrası karşılaştırıldığında kalp atış hızlarının dakikada 5-7 arasında, büyük tansiyonları ise 10 mmHg arttığı görüldü.

Avustralya’da fazla miktarda enerji içeceği içtikten sonra yarışan bir motosiklet yarışçısının kalbi durdu. Vakayı değerlendiren uzmanlar fiziksel aktiviteye eşlik eden kafein ve taurin içeren enerji içeceği içilmesinin kalp krizi için risk oluşturabileceğini belirttiler. Bu sebeple kutular üzerinde yoğun egzersiz sırasında ve sonrasında tüketilmemesi uyarısı yapılıyor.

Diğer yandan araştırmacılar enerji içeceklerinin ilaç bağımlığına kapı araladığında hemfikir. Bir üniversitede yapılan bir araştırmada madde kullanan ve problemli davranışlara sahip gençlerin daha fazla enerji içeceği tükettiği belirlenmiş. Yine bir araştırmada fazla miktarda enerji içeceği içenlerde sara nöbetleri olduğu, bu içeceklerden uzak durunca nöbetlerin de ortadan kalktığı vakalar rapor edildi.

Enerji içeceğindeki taurin, ginseng ve guarananın olumsuz etki oluşturacak kadar fazla olmadığı, olumsuz etkilerin daha çok kafein ve şekerden kaynaklandığı belirtiliyor. Bunun yanında enerji içeceğindeki maddelerin birbirleriyle etkileşime girip girmediği ve bu durumun zararlı etkilerini nasıl değiştirdiğiyle ile ilgili yeterli araştırma sonuçları henüz yok.

Enerji içeceklerinde de bulunan kafeinin zararları

Kafein başlıca uykusuzluk, sinirlilik, baş ağrısı ve taşikardiye yani kalbin dakikadaki atım sayısında artmaya neden olmakta. Enerji içecekleri kafeinden zengin ve bir kutudaki kafein miktarı 50 – 505 mg arasında değişiyor. Tüketilen kafein, kafeinle ilişkili hastalıkları artırıyor. Kafein, dolayısıyla kafein içeren enerji içeceği, kola ve kahve gibi gıdalar mümkün olduğunca az tüketilmeli.

Kafein, sağlıklı şahıslarda gerçeği değerlendirme yetisinin bozulmasıyla karakterize; hezeyan, halüsinasyon ve davranış bozukluklarıyla kendini gösteren bir akıl hastalığı olan psikozu kamçılayabildiği gibi, bu tip rahatsızlığı olanlarda hastalık bulgularının ortaya çıkmasını tetikleyebiliyor. Nitekim fazla miktarda enerji içeceği içen bir şizofreni hastasında psikoz geliştiği rapor edilmiş.

Kafein; hiperaktif hastalarda hiperaktivite bulgularını değiştirebilirken sağlıklı bireylerde ve özellikle anksiyeteye yatkın olanlarda kaygı, korku, gerilim ve derin iç sıkıntısı olarak tanımlanabilen anksiyete bulgularının ortaya çıkışını tetikleyebiliyor. Kafeinle tetiklenen anksiyeteye panik atak hastalığı olanlar daha yatkın olmakta.

Enerji içeceklerinin içindeki kafein; idrar söktürücü (diüretik) etkiye sahip ve sıvı kaybını hızlandırabilir. Bu durum spor yapanlarda biraz daha önem arz etmekte. Spor esnasında terlemeden dolayı sıvı kaybı daha fazla oluyor. Spor yapmadan önce enerji içeceği içildiyse sıvı kaybı tahminlerin üzerinde olacaktır. Bu durum susuzluğa büyüklerden daha duyarlı olan çocuklarda daha fazla önem arz ediyor. Ayrıca diğer asit içeren gazlı içeceklerde olduğu gibi dişlerin mine tabakasına zarar veriyor.

Enerji içeceklerinin sağlık üzerine etkileri, tüketiciler tarafından yeteri kadar bilinmiyor. Kutuların üzerinde şu uyarı bulunuyor:

UYARI: Çocuklar, 18 yaş altı kişiler, yaşlılar, diyabetikler, yüksek tansiyonu olanlar, gebe ve emzikli kadınlar, metabolik hastalığı olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişiler için tavsiye edilmez. Sporcu içeceği değildir, yoğun fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında tüketilmemelidir. Günlük 500 ml’den fazla tüketilmesi tavsiye edilmez.

Aslında bu uyarı bile ürünün etkileri hakkında ipuçları veriyor.

Helal olmayabilir mi?

Enerji içeceklerinde kullanılan aroma ve özütler helallik açısından sorun olabilir. Çünkü gıdalarda kullanılan aroma ve özütlerin bir kısmı alkollü bir karışım içerisinde bulunmakta. Eğer böyle bir aroma kullanıldıysa aromayla birlikte bir miktar alkol de ürüne karışmaktadır. Tüketicilerin etikete bakarak bunu anlayabilmesi mümkün değildir. Fıkıh uzmanları alternatifi varken az da olsa dışarıdan gıdalara alkol katılmasının uygun olmadığı görüşündedir.

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.