Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite tespiti

Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu görülme sıklığının özellikle okul öncesi ve ilkokula yeni başlayan çocuklarda gittikçe arttığına dikkati çeken uzmanlar, erken tanı ve zamanında tedavi ile iyileşmenin mümkün olduğunu belirtiyor.

Dikkat eksikliği, hareketlilik ile aşırı dürtüsellikle kendini gösteren bilişsel ve davranışsal sorunların da eşlik ettiği bir sağlık problemi olarak tanımlanan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) nedenleri tam olarak anlaşılamıyor.

Araştırmacılar DEHB'nin kaynağının genetik nedenler, beyin hasarı, gıda ve katkı maddeleri, psikososyal etkenler gibi riskler olduğunu ifade ediyor. Özellikle DEHB ilkokul döneminde yaygın olarak görülüyor. Çocuklarda görülme sıklığı yüzde 3-5 oranında, erkek çocuklarında görülme sıklığı ise kız çocuklarına göre daha yüksek.

Erken çocukluk yıllarında, çocukluk özelliği ile ayırt edilmesi güç olan DEHB, erken müdahale edilmediğinde akademik, sosyal ve psikolojik sorunlara yol açabiliyor. DEHB'li çocuklar akademik başarı düşüklüğü yanı sıra okula adaptasyon sorunları da yaşayabiliyor.

DEHB'nin çocuklarda kendini nasıl belli ettiğini anlatan Psikolog Filiz Çoban, aşırı hareketlilik, el ve ayaklarda sürekli hareket, oturmayı sürdürememe, tırmanma, koşma, kesintisiz hareket, çok konuşma, dürtüsellik, sabredememe, sıra bekleyememe, soru bitirilmeden cevabını söyleme, dikkat eksikliği, ayrıntılara dikkat edememe, aldığı görev ve rollerde dikkatini yoğunlaştıramama ile zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçma gibi davranışlarla görülebildiğini söyledi.

Çoban, bireyin sadece dikkat eksikliği bozukluğuna sahip olabildiği gibi sadece hiperaktivite bozukluğuna ya da hem dikkat eksikliği hem hiperaktivite bozukluğuna da sahip olabildiğini belirtti.

Müdahale edilmediğinde tüm hayatı etkiliyor

Her yaş döneminde gelişim özelliklerinin farklı olmasına bağlı olarak DEHB'nin farklı şekillerde görülebildiğine dikkati çeken Çoban, DEHB'li çocuğa sahip ebeveynlere şu tavsiyelerde bulundu:

"Erken önlem alınmalı. Çocuğunuzu iyi gözlemleyin bunun için okul öncesi dönemde bol bol oyunlar oynayın. Sabırlı ve anlayışlı olmak gerekir. Çocuğun karakteriyle ilgili bir sorunu olmadığını bunun biyolojik sebebiyle bunları yaşadığını bilmeniz gerekir. Çocuğunuz için bilgi edinin, test yaptırın. Hekim, öğretmen, ebeveyn, psikolog, özel eğitimci gibi kimlerden destek alınıyorsa beraber koordineli çalışmak gerekir. Uzman yardımı almaktan çekinmeyin."

Çoban, DEHB'li çocuklarla oynanabilecek oyunları ise şöyle sıraladı:

"Odanın içerisine yaşına ve ilgisine göre seçebileceğiniz büyüklükteki oyuncağı saklayın ve sıcak-soğuk diyerek çocuğunuzun bulmasını sağlayın. Gösterilen resim içerisinde istenen eşyayı ya da hayvanları bilmesini isteyebilirsiniz. Gözleri kapalıyken eline koyduğunuz eşyaları tanımasını, bilmesini isteyin. Sıra beklemekte zorlanan çocuklar için evde baba, anne, kardeş varsa kardeşleri de dahil ederek sırayla top atma oyunu oynayabilirsiniz. Dışarıda sek sek, yakan top, yerden yüksek gibi oyunlar oynayabilirsiniz. Bu oyunları oynarken çocuğun yaşına, ilgisine dikkat süresine göre süresini uzatıp kısaltabilirsiniz."

DEHB tespit edilen çocuk ya da ergenlerde mutlaka tedaviye başlanması gerektiğini vurgulayan Çoban, "DEHB tedavi edilmezse, çocukta ileride akademik hayatını yarıda bırakma, arkadaş ilişkilerini sağlayamama, yetişkinlik döneminde depresyon gibi ciddi problemlere yol açabiliyor. Uzmanı kişiler tarafından uygun ve zamanında tedavisiyle DEHB'li bireylerde hızlı etki ve iyileşme görülüyor."

AA­