İslam medeniyetlerine müzeyle bir yolculuk

1200 yıllık ilim, irfan, hikmet mirasını yeniden keşfetmeye var mısınız? İstanbul Büyük Çamlıca Cami Külliyesi bünyesinde İslam Medeniyetleri Müzesi’ne buyurun.

1443 Hicri yılı Ramazan ayında hizmete giren müze, ziyaretçilerini farklı bir iklimde ağırlıyor.

Büyük Çamlıca Camisi Külliyesi'nde 10 bin metrekare kapalı alana kurulu, 15 tematik bölümden oluşan İslam Medeniyetleri Müzesi; 7. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar ecdadımızın ilim, kültür, sanat ve irfan gelişimini yansıtan 800'e yakın eserin sergilendiği bir mecra. Bu müzede eserlerin büyük kısmı toplumla ilk defa buluşuyor. Fiziksel olarak sergilenme imkanı bulamayan pek çok tarihi eser ve vesika, yerleştirme sanatı ve algısal efektler gibi modern sanat teknikleri ile çok boyutlu olarak incelenebiliyor. 

Müzede birbirinden kıymetli eserlerin konu bütünlüğü içinde sergilendiği tematik bölümler şöyle sıralanıyor: Peygamber Efendimiz (SAS)’e ait eşyalar, İlk Mabedimiz Kâbe’ye ait eserler, Yazma Kur'an-ı Kerimler ve Mahfazaları, Hüsn-i Hat Eserler, İslam'da Bilim, İslam Sanatında Mimari ve Dekoratif Ögeler, İslami Sikkeler, İslam'da Fetih, Berat ve Fermanlar, Şam Evrakı, Osmanlı'da Giyim, Destimal Geleneği, Sanduka Puşideleri, Türk Dokuma Sanatı, Türk Çini Sanatı… 

İslam medeniyetinin merkezinde hiç şüphesiz Hakikat Rehberi Kur’an-ı Kerim ve Hakikat Elçisi Peygamber Efendimiz (SAS) bulunuyor. Bu sebeple müzenin ilk kısmında Allah’ın Evi Kâbe’de kullanılan eşyalar ve Peygamber Efendimiz (SAS)’e atfedilen eserlere odaklanılıyor.

Hırka-i Şerif, Sakal-ı Şerif, Başmak-ı Şerif, Hilye-i Şerifler

“Hz. Peygamber’e Atfedilen Eserler” bölümünde Peygamber Efendimiz (SAS)’e ait 5 adet "sakal-ı şerif", mahfazaları içinde görülebiliyor. Yine O’nun (SAS) temsîlî ayak izinin yer aldığı “başmak-ı şerif”, “Hırka-i Saadet’in mahfazası”, “Hücre-i Saadet’in Perdesi” ziyaretçilere duygu yüklü anlar yaşatıyor. Bu şerefli payeye sahip eşyaların her birine “şerîf” denilmesi de dikkat çekiyor.

Mahfaza, “saklama yeri, korunak” anlamında, içinde mücevher gibi değerli eşyaların saklandığı kutulara verilen kadim bir isim. Ecdadımız Kur'an-ı Kerimler, Hacer'ül Esved ve Hırka-i Saadet gibi kıymetli eşyaları sakladıkları mahfazalara da büyük bir öncelik ve özen göstermiş. Her biri birbirinden kıymetli sanat eseri niteliği taşıyan mahfazalar da müzede görülmeye değer. 

Peygamber Efendimiz (SAS)’in fiziki ve ahlaki güzelliklerini anlatan Hilye-i Şerifler de müzenin dikkati çeken eserleri arasında. Kelime anlamı “süs” ve “ziynet” olan hilye “yaratılış, sûret ve güzel vasıflar”ı ifade ediyor. Osmanlı ecdadımız Hz. Peygamber'in (SAS.) fiziksel özelliklerini, güzel ahlakını, tavır ve hareketlerini hatırlamak ve anlatmak için hüsnü hat sanatına müracaat etmiş; âyeti kerimeler ve hadis-i şeriflerde yer alan vasıflarını beyitlerle süsleyen Hilye-i Şerifler kaleme almışlar. Peygamber aşığı sanatkarlar hilyeleri tezhib ve minyatürlerle bezemiş, hem gözlere hem gönüllere hitap eden birer sanat eseri haline getirmişler.

Mahmel-i şerif ve Surre-yi Hümayun

Dilerseniz aynı katta yer alan, siyah bir perde ile diğer bölümlerden ayrılan Mahmel-i Şerif odasına doğru ilerleyelim. Mahmel-i şerif Surre-i Hümayun’un gösterişli bir parçası. “İçine altın ve para gibi kıymetli eşyaların konulduğu kese” anlamına gelen surre, Abbasiler döneminden beri her yıl hac döneminden önce genellikle Mekke ve Medine halkına dağıtılmak için yollanan para, altın ve diğer eşyaları ifade ediyor. Yavuz Sultan Selim döneminden itibaren Osmanlı hükümdarları tarafından Haremeyn vakıfları tesis edildiği, her sene surre merasimleriyle birlikte kutsal topraklara Kabe örtüsü ve hediyelik eşyalar gönderildiği, Hicaz yolu güzergahı boyunca fakir halklara hediyeler dağıtıldığı bilinmekte ve zamanının teşrifat defteri kayıtlarında bulunmakta. Surrenin konulduğu, develere yüklenen bir çeşit vasıta olan mahmil, üzerine yük konulan şey anlamında “mahmel-i şerif”; müzede yaldızlı işlemeleriyle görülmeyi bekleyen anlam yüklü, ihtişamlı bir sanat eseri.

Hacerülesved Mahfazası ve İşlemeli Kâbe-i Muazzama Örtüsü

Ardından karşımıza iki Hacerülesved mahfazası arasına yerleştirilmiş Kâbe-i Muazzama örtüsü çıkıyor. Kâbe örtüsünde ipek iple sim sırma işlemeli çerçeve içinde yine işlemeli olarak Hac Suresi’nin 28. Ayeti kerimesi yazmakta. Anlamı: “Gelsinler de, böylece kendileri için (dünya ve âhirete ait) birtakım faydalara şâhit olsunlar ve o belirli günlerde de (Allah’ın) kendilerine rızık olarak verdiği (bilinen dört ayaklı) kurbanlık hayvanlar (boğazlanırken) üzerine Allah’ın ismini ansınlar. Onların etinden hem kendiniz yiyin hem de darlık içinde olan fakirlere yedirin.”

Bu bölümde yer alan Kâbe-i Muazzama örtüleri her biri ayrı bir sanat eseri ve ebatları itibarıyla daha evvel sergilenme imkanı bulamamış eserler.  

Müzede bir Kâbe örtüsünün her iki tarafına yerleştirilmiş olarak sergilenen Hacerülesved mahfazaları ise 18. ve 19. Yüzyıl Osmanlı hatırası. “Hacerülesved”; “siyah taş” anlamında, Cennetten yeryüzüne indiği bildirilen, Kâbe-i Muazzama'nın güneydoğu köşesinde bulunan, Peygamber Efendimiz (SAS)’in tavafa başlarken mübarek dudaklarıyla öptüğü, tavafın başlangıcı olarak kabul edilen taş. Hacerülesved, zaman zaman yenilenen bir mahfaza içinde Hz. İbrahim (AS) döneminden beri aynı konumda yer alıyor. 

Bu bölümde itina ile incelenmeye layık diğer eserler arasında Kâbe-i Muazzama’nın kapı perdesi, kilidi ve anahtarı, diğer Kâbe örtüleri de bulunuyor.

Selâtin Kubbeleri ve Ab-ı Hayat Yerleştirme Eserleri

Müzenin birinci katında gözleri kamaştıran bir diğer sanat eseri, kadim sanatları teknolojiyle buluşturan yerleştirme sanatı. Müzenin bu bölümünde kubbe gibi kavisli tasarlanmış tavana yansıtılan Selâtin camilerinin ana kubbeleri bir görsel şölen oluşturuyor. Selâtin camileri Osmanlı sultanlarının kendi mallarından bağışta bulunarak yaptırdıkları; etrafında muhakkak- medrese, türbe, mektep, imarethane, şifahane, han, çarşı, dükkânlar, hamam, sebil, çeşme gibi- bir külliyenin tamamlayıcı unsurlarının da bulunduğu; tarihi, mimari ve sanatsal değeriyle birer şaheser olan camiler. Bursa Ulu Cami, Edirne Selimiye Cami, İstanbul Fatih Cami, İstanbul Süleymaniye Cami, İslam Medeniyetinin önemli bir unsuru olan Selâtin camilerinden yalnızca birkaçı.

Dijital platform aracılığıyla Selâtin camilerinden makamlı ezan sesi eşliğinde ana kubbe görüntüleri muazzam bir etki uyandırıyor. Kubbe bölümünün hemen yanı başında yer alan etkileşimli yatay dokunmatik ekranda söz konusu camilerin tarihçesi hakkında detaylı bilgiler ve üç boyutlu resimler de incelenebiliyor.

İslam medeniyetinin suya atfettiği anlam, müzede ab-ı hayat isimli dijital yerleştirme eserde kendini gösteriyor. 2 dakika 17 saniye süren bu eserde Allah'ın "Hayy" isminden ilham alınarak hazırlanan sunumda, ayetlerle suyun gücü ve hayattaki yeri anlatılıyor. Huzur veren bir etkiyle hazırlanan ab-ı hayat yerleştirme eseri, suyun taşın içinden doğuşu, havuzlardan geçerek dört bir tarafa dökülüşü ve yüzeyde kayboluşuyla yaşam döngüsünü temsil ediyor.

Bu müzede teknoloji ile tarihi mirasımızı sentezlemek üzere çok boyutlu imkanlarla bir köprü kurulduğu görülmekte. Belli objelerin tarihçesinin anlatıldığı dijital ekranlar; ziyaretçilerin dijital ortamda bazı objelere temas etmesini sağlayan gösterimler ilgi çekici. Ses istasyonlarından bir uygulama aracığıyla 1,5 dakikalık süre zarfında tarihte Türk musikisinin çocukluk ve ergenlikte ortaya çıkan hastalıkların tedavisi için önerilen makam önerilerini dinlemek mümkün.

Yazma Kur’an-ı Kerimler

Müzenin 2. Katına devam ediyoruz. Bu bölümde ilk olarak yazma eserlerin sergilendiği platformlar gözümüze çarpıyor. Tek bir sayfaya yazılmış Kur’an-ı Kerim hatt-ı şerif levhası, altın yaldızlı tezhiple bezenmiş, parlayan çerçevesiyle göz dolduruyor. Bu incelikli levhayı okuyabilmek için yanınızda büyüteç bulundurmayı tercih edebilirsiniz. Bu bölümde Kur'an-ı Kerim'in ilk nüshaları ve farklı dönemlerden günümüze gelen el yazması Kur’an-ı Kerimler de sergileniyor. Akustik ses unsurlarıyla desteklenen müzede farklı kıraatlere huzur iklimi içinde kulak vermek de mümkün.

Türk-İslam Bilim, Sanat, Mimari, Çini ve Dokuma Eserleri

Osmanlı padişahları, özellikle İslam halifesi unvanıyla İslam medeniyetine ciddi katkılarda bulunmuşlar. Söz konusu katkıların birer kanıtı niteliğini taşıyan fermanlar ve beratlar ilk defa bu müzede gün yüzüne çıkarılıyor.

Müzenin ikinci katında ayrıca 15.-19. Yüzyıla ait tılsımlı gömlekler de sergilenmekte. Osmanlı padişahları seferlerde düşmandan korunmak amacıyla üzerinde çeşitli ayeti kerimelerin ve duaların yazılı olduğu tılsımlı gömlekler giyerlerdi. Tılsımlı gömlekler, ipek kumaş üzerine binlerce satırlık yazı ile çeşitli hesaplarla donatılmış son derece müzeyyen, sanat tarihi açısından da kıymetli eserler. 

Fatih Sultan Mehmed Han’ın defteri ve tuğralar

Fatih Sultan Mehmet'in çocukluk defteri bir camekan içinde karşılıyor bizi. Tuğra çalışmaları ve çizimlerini, aldığı notları inceleme imkanı sunuyor.

İslam'ın fetih yönünü vurgulayan alet edevat seçkisi; farklı devirlerde kullanılan madeni ödeme araçları bugünün paraları olan “sikkeler”, padişah kaftanları, derviş tesbihleri, mimari ve dekoratif eşyalar, çini sanatının nadide örnekleri de bu bölümde görülmeye değer diğer eserlerden. Müzenin ilk katında 18. ve 19. Yüzyıla ait el dokuması kilimler ve seccadelerde de müthiş bir zarafet seziliyor.

İslam Medeniyetleri Müzesi, açıldığı ilk günden itibaren her gün binlerce ziyaretçisini ağırlamaya devam ediyor.

Kıtaları ve gönülleri kuşatan evrensel bir mana yolculuğuna sizleri de davet ediyor.

Bir ilim ve kültür hazinesi saklayan bu değerli müze Ramazan ayı boyunca ücretsiz olarak ziyaret edilebiliyor.

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.