Yenilenebilir enerjiler hangi yönleriyle öne çıkıyor?

Enerjiye olan talep gün geçtikçe artarken fosil yakıtlar olarak nitelendirilen geleneksel enerji türleri ve yenilenebilir enerjilerin payı da farklılık arzediyor.

Peki yenilenebilir enerjiler ne anlama geliyor? Türkiye'de ve Dünyada hangi enerji türleri öne çıkıyor? Ayrıntılar dosyamızda:

Yenilenebilir enerji nedir?

Doğal kaynaklardan elde edilebilen ve doğadan daimî olarak takviye edilebilen enerjiye 'Yenilenebilir Enerji' deniyor.

Yenilenebilir enerji; sürdürülebilir enerji, kullandıkça tüketilebilen bir kaynağa bağlı olmaksızın, sürekli kullanılabilen bir enerji türü olarak da ifade edilmekte.

Rüzgar, güneş, su; yenilenebilir enerjinin ilk akla gelen ve yaygın olan türleri. Dünya var oldukça istifade edeceğimiz; ısı ve ışığından faydalandığımız güneş, esmekte olan rüzgar, akan su sayısız faydalarıyla birlikte enerji üretimine de katkı sağlıyorlar.

Yenilenebilir enerji kaynakları ekonomik anlamda sağladığı olumlu etkenler ve süresiz kullanım imkanı sunması sebebi ile öne çıkarken, çevreye dost olan bu kaynaklar, tükenmeyen bir kaynak olarak da hizmet ediyor.

Günümüzde nüfusun hızlı yükselişi, sanayinin gelişimi, trafikteki araçların çoğalması gibi sebeplerle enerji ihtiyacı da artmakta.

Enerjiye olan talebin yükselişi

Geleneksel enerji kaynakları, başta ulaştırma olmak üzere, konut ve sanayi sektöründe yaygın olarak kullanırken ulaştırma sektöründeki enerji tüketiminin %95’i petrolden karşılanmakta.

Enerji gereksinimi için kullanılan kömür, petrol gibi fosil yakıtlar, değişken piyasa koşulları ve çevreye olan etkileri sebebiyle tartışılırken alternatif enerjiler de sürekli gündeme geliyor.

Petrolün 50 yıl, doğal gazın ise 200 yıl içinde tükeneceğinin tahmin edilmesiyle insanoğlu doğa ile dost, temiz ve nispeten ucuz enerji kaynakları arayışına yönelmiş durumda. Bu kapsamda, zaman açısından “sürdürülebilir” olmakla birlikte dünyanın her bölgesinde var olabilme özelliğini de taşıyan “yenilenebilir enerji kaynakları”nın daha fazla kullanılması yönünde adımlar atılıyor.

Diğer yandan fosil yakıtların ortaya çıkardığı karbondioksit, kükürtdioksit, azotoksit gibi gazlar hem insan sağlığına hem de çevreye olumsuz etkilerde bulunuyor.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının genel özellikleri

Yenilenebilir enerjileri öne çıkartan temel unsurlar;

* Sürekli olarak doğal bir şekilde güç üretmeleri

* Diğer yakıt türlerine oranla daha temiz olmaları

* Tükenmeyen bir kaynak olmalarıdır.

Yenilenebilir enerji kaynakları nelerdir?

* Rüzgar enerjisi

* Güneş enerjisi

* Hidrolik enerji

* Jeotermal enerji

* Biyokütle enerjisi

* Dalga enerjisi

* Hidrojen enerjisi

Türkiye'de enerji kullanımı ve yenilenebilir enerjinin payı

2022 yılı sonu itibarıyla Türkiye’nin toplam elektrik kapasitesinin %46’sı, brüt elektrik üretiminin yaklaşık %58’i fosil yakıtlardan sağlandı.

Diğer yandan rüzgar türbinleri ve güneş panelleri alanında yatırımların artmasıyla yeni santrallerin devreye girdiği Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimindeki payı da hızla artmakta.

Verilere göre, 2015 yılında 31,6 GW olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı kurulu güç, yıllık ortalama %8,1 oranında artarak 2023 yılı Ekim ayı itibarıyla yaklaşık 58,5 GW düzeyine ulaşmış, 2015 yılında %43,3 olan toplam kurulu güç içerisindeki yenilenebilir payı ise 2023 yılı Ekim ayı itibarıyla %55,2 seviyesine yükselmiş durumda.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının Türkiye'nin elektrik üretimindeki payı giderek artarken, rüzgar enerjisinin elektrik kurulu gücündeki payı da yüzde 11'i geçti.

Türkiye’nin güneş enerjisi kapasitesi 10 bin 149 megavata, elektrik üretiminde güneşin payı yüzde 8’e kadar yükseldi.

Türkiye rüzgâr, jeotermal ve güneş enerjisi açısından önemli kaynaklara sahip. Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) modeliyle yerli katkı oranı yüksek ve ileri teknoloji içeren yenilenebilir enerji tesislerinin devreye alınması amaçlanıyor.

Yenilenebilir enerjide güneşte 10 bin 479, hidroelektrikte 752, biyokütlede 384, rüzgarda 363, atık ısıda 95 ve jeotermal enerjide 63 santralden elektrik üretimi yapılıyor. Doğal gazda 343 santralde, ithal kömür, linyit, asfaltit ve taş kömüründe ise 68 santralde elektrik üretiliyor. Böylece toplam santral sayısı ise ekim ayı itibarıyla 12 binin üzerine çıktı.

Dünyada yenilenebilir enerjiler

2023 rakamlarına göre, Dünya çapında elektrik üretiminde bu yılın ilk yarısında rüzgar ve güneşin payı yüzde 14,3'e ulaşarak rekor kırdı.

Kömürün elektrik üretiminde yüzde 36 pay aldığı bu dönemde, hidroelektrik üretimi kuraklık nedeniyle yüzde 8,5 ile tarihi bir düşüş yaşadı. Rüzgarın dünyadaki elektrik üretimindeki payı yüzde 8,75 olurken, güneşin payı yüzde 5,52'ye yükseldi.

Rüzgarın elektrik üretimindeki payının en yüksek olduğu ülke yüzde 55,6 ile Danimarka; güneşin en yüksek pay sahibi olduğu ülke ise yüzde 24,6 ile Lüksemburg oldu.

Dünyada kömürden elektrik üretimi yüzde 1 arttı ve küresel elektrik üretiminin yüzde 36'sını oluşturdu. Doğal gazdan elektrik üretiminin toplam içindeki payı yüzde 0,5 artışla yüzde 22 oldu. Hidroelektrik üretimi bu dönemde kuraklık nedeniyle yüzde 8,5 ile tarihi bir düşüş yaşadı ve küresel elektrik üretiminin yüzde 14'ünü oluşturdu.

Yenilenebilir enerjiye geçiş ne durumda?

Ekonomik gelişmeler ve ülkeler arası ilişkiler enerjide dışa bağımlı ülkelerin pozisyonunu değiştirebiliyor. Özellikle Avrupa ülkelerinin çevre taahhütlerini gözden geçirerek kömürden ve nükleerden çıkma hedeflerinde sapmalar yaşadığı görülüyor.

Yakın gelecekte birçok ülkenin yenilenebilir enerji kapasitelerini artırması bekleniyor ancak jeopolitik gelişmeler, yeni santral kurulum maliyetleri gibi bazı etkenler bu değişimi dalgalı bir geçiş sürecine sürüklüyor.