Doğru kararlar verebilmenin 10 kritik yolu

Gündelik hayatta, iş hayatında çeşitli problemlerle karşılaşabiliyor ve bu problemleri çözmek için duygusal, mantıksal veya her ikisine dayalı karar vermek durumunda kalabiliyoruz.

Verilen kararların doğru ve akılcı olması, sağlıklı bir düşünme mantığı içinde kritik ve analitik bir bakış açısıyla ele alınması ve belirli bir sürece dayalı olarak karar verilmesi hayatı kolaylaştırırken, acele ve rastgele verilen kararlar ise anlık veya uzun süreli olarak insanı çoğunlukla zor durumda bırakabiliyor.

Peki başarılı, iyi ve doğru karar verebilmek için nelere dikkat etmemiz gerekir?

Prof. Dr. Halil Savaş, AKRA’da katıldığı bir programda, kritik analitik düşünme bakış açısıyla karar verme sürecine ilişkin bilgiler aktardı:

1- Problemin tanımlanması

Gündelik basit işlerimizin dışında önemli kararlar verirken problemin tanımlanması daha da büyük önem taşır. Problemin doğru tanımlanması, çözümün de yarısıdır. Bunun için, problemin dışına çıkarak, konuya farklı açılardan bakabilmek, eldeki bütün verileri değerlendirmek ve neye karar vermemiz gerektiğini belirlemek gerekir. Acelecilik ve kolaycılıktan uzak, sonuca değil soruna odaklanmamız gerekir. Çok sayıda veri toplamak kanıtları ortaya koymak, karar vermeyi kolaylaştıracaktır.

2- Karar ölçütü ve amaç belirlenmesi

Genellikle işletmelerde ya kazancı yüksek olan ya da maliyeti düşük olan alternatifi seçeriz. Problemi ve problem konusuna göre de karar ölçütleri çok farklı olabilir. Mesela yeni bir otomobil almak istiyoruz. Burada arabanın hızı, konforu, yakıt tüketimi, bagaj kapasitesi ya da dayanıklılığı, problem çıkarmaması gibi çok sayıda faktör bizim için bir ölçüt veya amaç olabilir. Sosyal hayatımızda ya da kişisel hayatımızda da bu karar ölçütlerini ve amaçlarımızı doğru bir şekilde tanımlamamız gerekiyor.

3- Alternatifler geliştirerek karşılaştırma ve analiz yapılması

Örneğin gideceğimiz bir şehir için karar verirken, güzergah, ulaşım aracı, maliyet, süre gibi seçenekler önümüze çıkıyor. Bu hayatın her alanında karşımıza çok sayıda çıkabilir. Alternatifler ortaya koyabiliriz. Bunları mutlaka karar ölçütlerimize göre doğru bir şekilde analiz etmemiz gerekiyor.

4- En iyi alternatifin seçilmesi, uygulanması ve kontrol edilmesi

Bazen verdiğimiz kararın uygulaması, yıllara yayılmış olabilir. Bu yıllar süresince kararımızın uygulanıp uygulanmadığını kontrol etmezsek kararımızın dışında tamamen farklı bir uygulama ortaya çıktığını görebiliriz.

Bu sebeple yönetsel kararlarda mutlaka kararların uygulanıp uygulanmadığını da kontrol edilmesi sağlıklı bir karar süreci açısından önem taşıyor.

5- Kararlarımızın sonuçlarından korkmamak

Geleceği tahmin ederken her zaman doğru tahminler yapmamız mümkün olmayacaktır. Çünkü gelecek bir ölçüde belirsizdir. Bu durumda tercihlerimizin sonuçlarının bizi nasıl hissettireceğini, faaliyetlerimizin ne tür sonuçları olacağını bir şekilde kestirmeye, gelecekte olası durumlarını belirlemeye çalışırız. Akla uygun olarak bizi tamamen mutlu edeceğini düşündüğümüz seçenekler de bizim için ağır basar ve tercihimizi o yönde kullanırız. O nedenle karar verirken probleme odaklanmak, karara odaklanmak, kararın sonuçlarına odaklanmaktan daha iyidir.

6- İçgüdülerimize güvenmek

Duygularımızı dikkate almak. İyi veya doğru bir karar için her zaman uzun bir süreye ihtiyaç olduğu düşünülür. Oysaki hayatımızda almış olduğumuz kararlardan, özellikle ani kararlarda içgüdüsel fikirlerimiz, düşüncelerimiz bazen çok daha iyi sonuçlar verebilir. Duygularımız, rasyonel bir karar verme açısından baktığımızda genelde karar vermenin düşmanı olarak tanımlanır. Oysa ki karar vermenin de ayrılmaz bir parçasıdır. En temel duygularımız, hayatımızı tehdit eden durumlarda hızlı ve bilinçsiz kararlar almamızı etkin şekilde kullanma konusunda oldukça gelişmiştir. Önemli olan duygularımıza güvenerek karar almak değil, karar alırken hangi duygulardan yararlandığımızdır.

Araştırmalara göre, kişiler veya karar vericiler öfke altında kararlar veriyorsa bu kararlar bencil daha aceleci ve riskli kararlar olabiliyor. Üzüntü ise doğru karar alınmasını sağlayan tek duygu olarak ortaya çıkıyor. Dolayısıyla biz karar verirken duygularımızı kullanacağız. Akli yönümüzü, duygularımızla birleştirmemiz gerekiyor.

7- Kararı etraflıca düşünmek

Geçmişiniz, yaşadıklarınız ve duygularınız, farkında olmasanız da sizi taraf yapar. İyi ve doğru bir seçim yapmak istiyorsanız hatalı olduğunuzu gösterecek kanıtları görmezlikten gelmeyin. Fikirlerinizi çoğaltmaktan, değiştirmekten kaçınmayın. Kendinize açıklıkla bakmayı deneyin ve öyle karar verin.

8- Ayrıntılarda boğulmamak

Karar alma sürecinizi sekteye uğratacak en büyük kriz anlarından biri de ayrıntılara takılmaktır. Psikologların ‘Demir atma etkisi’ adını verdikleri bu durumun ne zaman karşınıza çıkacağı belli olmaz.

9- Toplumsal baskılara yenilmemek

İnsanlar, fikirlerini oluştururken ve karar verirken sosyal yapıdan ve sosyal yapının unsurlarından büyük ölçüde etkilenirler. Aile ve arkadaş çevresi, sivil toplum örgütleri, alınan kararları az veya çok bir şekilde etkiler. Bu noktada sorumluluğumuzun ve kararlarımızın hiçe sayıldığı ortamlardan uzak durmakta yarar vardır. Bireyler fikirlerine saygı duyan, tartışmaya, istişareye açık gruplar içinde yer almak bize daha fazla kazanç getirecektir

10- Seçenekleri azaltmak

Özellikle günümüzde çok fazla seçenek var ve bu seçenekler de hata yapma oranımızı artırıyor. Seçenekler arttıkça bu seçenekleri inceleme ve değerlendirme süreci artıyor. Zihin karışıyor ve beyin bir anda bloke olma tehlikesiyle de karşı karşıya gelebiliyor. Bu durumda az ama öz seçenek her zaman fazla seçenekten daha iyidir.

Sonuçta karar verme gerçekten zor, sonuçları çok iyi düşünülmesi gereken bir durum. Bu sonuçla süreçleri sağlıklı bir şekilde uygulamak gerekiyor.

Ön yargılardan uzak, özellikle kritik ve analitik düşürmenin yöntemlerini kullanarak tarafsız, duygu akıl dengesini kurarak çevre faktörleri ve kaynakları da dikkate alarak karar vermek bir sanattır ve bilimdir.

Kararlarımızı verirken mutlu olmak üzerine karar versek daha sağlıklı sonuçlar almış oluruz. Özellikle dünya ötesi ya da ahirete ilişkin kararlarımızda ise mutlaka en iyisini hedeflemek, daima en iyi olmaya çalışmak bizim için daha uygun olacaktır.

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.