İstediklerimiz gerçekten ihtiyaç mı yoksa istek mi?

İçinde bulunduğumuz yaşam biçimi sürekli bir şeylere ihtiyacımız olduğunu vurguluyor. Sürekli “bir şeylerimiz eksik”, “eksiğimiz kalmamalı”, “eksik onları almalı, eksikleri tamamlamalı” gibi bir felsefeye maruz kalıyoruz.

Peki gerçekten böyle mi?

Eksikliğini hissettiğimiz şeyler neler? Hangileri gerçekten ihtiyaç, hangileri istek?

AKRA’da yayınlanan Aynadaki İnsan programına katılan Uzman Psikolojik Danışman, Merve Nur Çınar bu konuda şu bilgileri aktarıyor:

Eksik olduğunu düşündüğümüz şeyler; eşya, maddi şeyler, kıyafetler olabilir ya da psikolojik ve fizyolojik sağlık durumları da olabilir.

 “Mutlu olmalısın”, “Hiçbir eksiğin olmamalı”, “Bedenin aşırı sağlıklı olmalı, yediklerine hep dikkat etmelisin” gibi tamlık, eksikliğe tahammülsüzlük vurgusu var.

Benzer şekilde ilişkiler de böyle. Sosyal medya paylaşımları üzerinden sürekli psikologlar ya da uzmanlar tarafından “Olması gerekenler”, “yapılması gerekenler” gibi söylemlere maruz kalıyoruz.

Tüketim kültürünün bir parçası olarak sosyal medya üzerinden link paylaşma durumları da söz konusu.

Sürekli linkler paylaşılıyor; buralardan alışveriş yapmanız gerektiği pompalanıyor. Bu linkler, listeler de öyle hazırlanıyor ki ihtiyaç olmamasına rağmen size ihtiyaçmış gibi hissettiriyor ve baktığınızda birçok ürünü sepete ekliyorsunuz. Bu alışkanlıklar, tüketim toplumunu besliyor.  Bu da bir şeylere ihtiyacımızın olduğu ve bu ihtiyacın hemen giderilmesi gerekliği algısını meydana getiriyor. 

Sorun ise her ihtiyaç gibi görünen şeyin gerçekten ihtiyaç olmadığı ve bunların birer istek olduğu.

İhtiyaç nedir, istek nedir?

İhtiyaçlar bizim için hayatidir. Hayatımıza sağlıklı devam etmemiz için, gereklidir, hayatta ve güvende tutar yokluklarında sorun yaşayabiliriz. Bunlar psikolojik, fizyolojik ya da sosyal sorunlar olabilir.

Barınma ihtiyacı, güvenli bir evimizin olması ihtiyaçtır. Beslenme, giyim, sevilmek, değerli hissetmek, ait olmak, anlaşılmak ihtiyaçtır. Bunların yokluğunda zarar görüyoruz.

Bir de istekler var. Bize bağlı ve keyfi diyebileceğimiz, karşılanmadıklarında sorun oluşturmayan talepler.

Örneğin karnımız aç olduğunda, karnımızı doyurmak ihtiyaç, yiyeceğin türü ise istek türüne giriyor.

Mesela bir çantamız olduğu halde başka ve daha güzel olduğunu düşündüğümüz bir çantayı almak istemek bir ihtiyaç değil istektir.

İsteklerimiz bizi nasıl yönlendirir?

Yaşadığımız dünya ve tüketim kültürü bizi isteklerimiz üzerinden hayatımızı yönlendirmeye sevkediyor. İhtiyaçları karşılamanın pek çok yolu var. İstek bu yollardan bazıları.

İnsanlar olarak çokça manipüle ediliyoruz. Medya, arkadaşlarımız, sosyal çevremiz bizi yönlendirmekte. İsteklerimizin altında yatan ihtiyaçlara göz atmalıyız.

Amaç ihtiyacımızı gidermek mi isteklerimizi tatmin etmek mi?   

Karşılamadığımız istekler bizi nasıl hissettiriyor?

Bu istekler karşılanmadığında şükürsüzlük, memnuniyetizlik, elde edilen kazanımlardan alınan ürünlerden tatmin olmamama, hep daha fazlasını daha yenisi isteme hali söz konusu.

Alma duygusunun vereceği tatmin azalmış da oluyor.  Eskiden daha az alınırken daha fazla mutlu ederdi şimdi o kadar tatmin etmiyor.

İsteklerimizin peşinde gittiğimiz, bunları tatmin etmek üzere kurguladığımız bir hayat bizi gerçek ihtiyaçlarımızla ilgilenmekten alıkoyuyor.

Duygusal ihtiyaçlar karşılanmadığında nasıl etkileniriz?

Duygusal ihtiyaçlar da maddi ihtiyaçlarla bağlantılı. İçimizdeki anlam boşluklarının, sevilme, değerli olma, desteklenme, ait olma ihtiyaçlarının farkında değiliz ve bunları karşılamaktan uzak kaldığımızda bu psikolojik ve biraz da manevi ihtiyaçları, maddi ürünlerle gidermeye çalışıyoruz.

Sadece satın alınabilenler anlamında değil. Bazen içimize bilgi doldurmak da kendi özel ihtiyaçlarımızın farkında olmamakla ilgili olabiliyor ‘ne kadar çok şey bilirsem o kadar değerli olurum’, ‘ne kadar çok şey öğrenirsem o kadar sevilirim’ gibi bir otomatik düşünce bizi bu anlamda yönlendirebiliyor.

İsteklerimizin peşinde koşarken, maddi kaynaklarımızı buraya harcarken, ihtiyaçlarımız ister istemez duygusal ihtiyaçlarımız da kenarda kalıyor, karşılanmamış oluyor. Karşılanmayan ihtiyaçlar yok olmuyor, bir yerde birikerek, artarak devam ediyor ve bu tüketim alışkanlığı da karşılanmamış duygusal ihtiyaçlarımızın daha da birikmesine sebep oluyor ve böylelikle ana meseleyi, asıl ihtiyacımız olanları, manevi yanlarımızı ıskalamış olabiliyoruz.

İsteklerimiz ve ihtiyaçlarımızın ayrımını nasıl yapabiliriz?

Sevilme, ait olma, değerli hissetme, saygı duyulması ihtiyacı, bunların hepsi son derece doğal, bir insanın yaşamını sürdürmesi için ihtiyaç duyduğu, hayatta kalması için ilişkilerini sürdürmesi için gerekli olan doğal, insani ihtiyaçlarıdır.  

“Hiç kimseye ihtiyacım olmamalı”, “kimseden destek almamalıyım”, “kendi kendime hayatta kalmalıyım” bir tavır içerisinde olmak da doğru değil. Manevi, duygusal ihtiyaçlarımız için destek alabiliriz.

Diğer yandan maddi anlamda istek ve ihtiyacı ayırt etmek ilk başta zor olabilir.

Bu gerçekten benim için ihtiyaç mı istek mi sorularını sürekli sorarak doğru cevapları bulabiliriz.

Cevaplar için içimizdeki dürüstlüğümüze güvenmeli, hayati kararlar verirken yaşadığımız çatışmaların farkında olmalı.

İsteklerimiz ve ihtiyaçlarımız çatışabilir. Burada da içimize güvenerek, doğru seçimler yapabiliriz.

Programın tamamını buradan dinleyebilirsiniz.

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.