31.03.1993 - Günah İşleyeni Engellememek, Emr-i Maruf Yapmak

Aziz ve sevgili Akra dinleyicileri,

Allahu Teâlâ hazretleri cümlenizi sevdiklerinizle beraber iki cihanın her türlü hayırlarına sahip ve mazhar eylesin.

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz Cerîr radıyallahu anh'ın rivayet ettiği, İbn Ebi'd-Dünyâ'nın kaydettiği bir hadîs-i şerîfinde buyuruyor ki:

Eyyümâ kavmin umile fîhim bi'l-me'âsî hüm e'azzü ve ekser lem yuğayyirû illâ ammehümüllâhu bi-ikâbihî.

Sadaka Resulallah.

Sosyal bir konuyu, cemiyetle ilgili bir meseleyi anlatan bir hadîs-i şerîf. Buyuruyor ki Peygamber Efendimiz:

"Herhangi bir kavim ki içinde kötülükler, günahlar, isyanlar icra olunuyor da onlar daha çok olduğu halde, izzetli, kuvvetli oldukları halde, o isyanları durdurmuyorlar, o kötülükleri, günahları engellemiyorlarsa; muhakkak Allahu Teâlâ hazretleri azabını hepsine birden şamil eder."

Sadece isyanı yapan, günahı işleyenleri değil, isyana sessiz kalanları, aldırmayanları da ikâbına mâruz bırakır. Cezasını onlara da şamil kılar, hepsini birden cezalandırır, demek.

Sadaka Resulallah.

Resulallah doğru söylemiştir, ne kadar güzel söylemiştir.

İslâm ferdin kendi hayatına önem verdiği kadar, topluluk hayatına da çok büyük önem, değer veriyor ve o konuda da nizam, ölçü, kaide getiriyor, esasları ve usulleri koyuyor.

İnsanlar şahsen günah işlemeyecekler. Allahu Teâlâ hazretlerinin "yapma" dediği, yasak ettiği kötülükleri yapmayacaklar. İslâm'ın emirleri, ana ölçü olarak beş esası ihtiva ediyor, beş ana hedefe yönelmiş bulunuyor. Bu ana hedeflerden birisi de toplumun ıslahıdır.

İslâm dini, acaba sadece ferdin dini midir? Sadece fertle mi ilgilidir?

Hani;

Din bir duygu, ona kimse ilişmez. Laikliği ben böylece bileyim, diye şiirler okuturlardı okullarda.

Din ferdî bir duygu mudur? Sadece fertle, ferdin rûhî hayatıyla mı ilgileniyor?

Hayır! Bizim dinimiz öyle değil. Bizim dinimiz fertle de ilgileniyor, onun ruhuyla da, kalbiyle de, imanıyla da, hareketleriyle de, toplumla da ilgileniyor. Hatta toplumun devamı için nesille, insanların malları ve mülkleriyle ilgileniyor. Malın mülkün telef edilmemesini, zarara uğratılmamasını da esaslar koyarak gösteriyor.

İslâm'ın ana hedeflerinden birisi toplumdur. Emirlerindeki ve yasaklarındaki amaçlardan bir tanesi toplumun menfaatlerini gözetmek, korumak ve kollamaktır. O halde İslâm aynı zamanda sosyal yönü çok çok kuvvetli bir din olarak karşımızdadır.

Bugünkü toplumlarda, hatta sosyal toplum denilen, Batılılar'ın kendi kendilerine "Biz halkı, toplumu düşünüyoruz, toplumun menfaatlerine önem veriyoruz." diye koydukları usullerle yönetilen toplumlar veya ferdî ve hürriyetleri toplum için feda etmiş olan komünist toplumlarda bile nihayet insanların şahsî durumlarıyla ilgilenilmez, onların işledikleri kusurlar ve günahlarla ilgili bir şey söylenmez.

"Evinde insan ne yaparsa yapar. İsterse herkes için hoş olmayan bir şeyi de yapsa, kimse karışamaz. Çünkü kendisinin evidir." denilir.

İslâm öyle değil. İslâm insanın kendisiyle, toplumuyla, eviyle, rûhî hayatıyla, aklıyla, kalbiyle, her şeyiyle uğraşıyor. İslâm'da bir insan, "Bu benim malımdır. İstediğim gibi kırarım, dökerim, yakarım, yıkarım!" da diyemez. Kendi malı olduğu halde, kendi malına telef hakkı yoktur. Verdiği takdirde, kadı onu da cezalandırabilir.

İslâm'ın bu ana yapısı çok güzel, çok muhteşem bir yapı. Bütün beşerî nizamlarla mukayese edilemeyecek kadar onlardan üstün olan bir karakteri bu dinimizin. Elhamdülillah ki Allah bizi müslüman yaratmış.

İnsan şahsen günah işlemeyecek, günahlardan, haramlardan sakınacak. Ferdî olarak, öz hayatında, hiç kimsenin olmadığı bir yerde, dağın başında, bir odanın içinde veya karanlık bir gecede, kimsenin görmesi ve ilgilenmesi mümkün olmayan bir yerde bile Allah'a karşı, Allah'ın kendisini gördüğünü bilerek hareket edecek.

Allah'ın kendisini gördüğünü bilmesi, o edebe riayet etmesi İslâm'da çok yüksek bir makamdır. Buna makâm-ı ihsân diyoruz, ibadeti en güzel derecede yapmak makamıdır. Çok güzel.

İnsan ferden, yalnız başına, en karanlık, en tenha yerde bile olsa, günah işlemeyecek. Şahsen Allah'ın emirlerini tutacak, sevaplı işleri yapmaya, Allah'ın emrine uymaya çalışacak. Ama bu yetmiyor. Toplulukta başkalarının günah işlemesi karşısında da müslümanın bir tavrının olması lazım.

Başkalarının Allah'ın rızasına uygun olmayan işler yapması hâlinde de onlara karşı bir sorumluluğu var. Bu çok yüksek bir sorumluluktur, çok yüksek bir fazilettir.

Ne yapması lazım?

O kötülüğü yaptırmamaya çalışması lazım.

Bugün modern ülkelerde, vatandaşlık şuuru deniliyor. Nizamları korumak için onların bazı şeyleri akledip yapmaları gerektiği, vatandaşlığının gereği olan birtakım müdahaleleri polis olmadan yapmasını; polis gibi, bir suç işleyen, kötü bir şey yapan kimseye müdahale etmesini söylüyorlar. Ama İslâm bu konuda çok daha ileri. Buyuruyor ki Peygamber Efendimiz:

"Bir kavim, topluluk, toplum, insan grubu, belde, kasaba, şehir, köy veya bir grup insan… Bunların içinde bazıları günah işliyor. -Sen işlemiyorsun, ama sen de o gruptasın. - Bazıları günah işliyor. Günah işleyenler eğer azınlıktaysa, günah işlemeyenler daha aziz, miktar bakımından fazla ise, daha çoksa ve güç yetirebilecek durumdaysa günah işleyenleri engelleyecek. O yapılmaması gereken şeyi yaptırmayacak güçteyse; ve lem yuğayyirû o kötülüğü engellemiyorlarsa."

Demek ki ne yapacaklar?

Elleriyle fiilen müdahale edecekler, derhal tavır alacaklar ve yaptırmamak için fiilî tedbirler nelerse onları yapacaklar. Çünkü kötülüktür, zarardır, yanlıştır, doğru değildir. Onu yaptırmamak için elinden geleni yapması, bütün gayretini göstermesi gerekiyor.

Onu yapmadılar, o isyan pozisyonunu, o şartları değiştirmediler. Yapılan işe müdahale etmediler.

"Yapsın, bana ne, ben yapmıyorum ki. Allah ona cezasını verir. İşte ben namaza gidiyorum, camiye gidiyorum." diyemez.

Böyle derse ne olur?

İllâ ammehümüllâhu bi-ikâbihî. "Allah o zalimlere, o günahkârlara vereceği cezayı, sadece günahkârda bırakmaz; bütün o topluma, o duygusuz, o kötülüğü engellemeye çalışmayan, o günahkârı günahından vazgeçirmeye fiilen müdahale etmeyen, sözle nasihat etmeyen, engellemeye çalışmayan, tavır koymayan topluma ikâbını, cezasını, azabını umûmî olarak indirir. Hepsini cezalandırır."

O halde burada İslâm'ın, başka bütün toplumlardan çok daha farklı bir yönünü görmüş oluyoruz. Bütün modern hukuk sistemlerinden daha üstün bir tarafını görüyoruz. Hiçbir sistemde olmayan bir güzel tarafını görüyoruz: Kendisi günah işlemeyecek, faziletli insan olacak. -Şimdikilerin hoşuna gidecek sözle söyleyelim:- İyi bir vatandaş olacak, ama yeterli değil.

Ne yapacak?

İyi olmayan insanları, günah işleyen insanları, kötü vatandaşları da o kötülükleri yapmalarını engelleyecek şekilde hedef alacak, faaliyette bulunacak ve çalışmalar yapacak. Bütün gayretini gösterecek. Bu gayretini göstermediği zaman ceza kendisine de gelecek. İslâm'da sadece bir suçu işlemekten dolayı ceza gelmiyor, suçu işlemediği halde suça müsamaha etmekten de ceza geliyor. Göz yummaktan, aldırmamaktan, vurdum duymazlıktan da ceza geliyor. Vazifeyi yapmamaktan dolayı da ceza geliyor. Bu çok yüksek bir vasıftır. Dinimizin bizlere yüklediği ödev, son derece modern, modernlerin moderni, ilerilerin ilerisi, çağlar üstü güzel bir sistemdir.

O halde nasıl yaşayacağız?

Allahu Teâlâ hazretlerinin emirlerini öğreneceğiz.

Allahu Teâlâ hazretlerinin emirlerini nereden biliyoruz?

Peygamber Efendimiz'e indirmiş olduğu vahiylerin toplamı, mesajların toplandığı yer olan Kur'ân-ı Kerîm… Onu öğreneceğiz.

Allahu Teâlâ hazretleri melek vasıtasıyla ve başka usullerle, şekillerle Peygamber Efendimiz'e kendi mesajını vahyetmiştir, ulaştırmıştır, bildirmiştir. Peygamber Efendimiz de "Allah bana bu mesajı gönderdi, şu vahiy geldi, Kur'an nazil oldu." diyerek etrafındakilere bunu açıklamıştır. Etrafındakiler de -vahiy kâtipleri diyoruz- Peygamber Efendimiz'e gelen vahiyleri kaydetmişlerdir.

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz'in hadîs-i şerîfleri de Kur'ân-ı Kerîm'in en güzel açıklaması durumundadır. O halde Kur'ân-ı Kerîm'in, Peygamber Efendimiz'in iyi anlaşılması, Allah'ın mesajının tam anlaşılması, Allah'a en güzel kulluk edilebilmesi için bizim Kur'ân-ı Kerîm'i, Peygamber Efendimiz'in hadîs-i şerîflerini bilmemiz gerekiyor.

Bunları bildik; Kur'ân-ı Kerîm, hadîs-i şerîf, icmâ-ı ümmet, kıyâs-ı fukahâ, salihlerin yaşayışı… Tamam, İslâm belli.

İslâm meçhul değildir. İslâm bellidir, âşikârdır, pırıl pırıldır. Hedefi gün gibi göstermiştir. Hiç tereddüt yoktur. Ulemânın arasındaki ihtilaflar detaydadır. Hiçbir kimse kalkıp da içki helâldir dememiştir. Aklı korumayı hedef alıyor çünkü dinimiz. Hiçbir kimse kalkıp da haksız kazancı savunmamıştır, çünkü alın terini ve hakkaniyeti esas alıyor dinimiz. Onun için bunlara bakarak İslâm'ı yaşamaya çalışacağız.

Kâfi mi?

Değil. İslâm'ı yaşatmaya da çalışacağız. Bu yaşatmak iki şekilde oluyor:

Bir, İslâm'ı çoluk çocuğumuza öğretmek şeklinde oluyor. Hanımımıza, beyimize, çevremize öğretmek şeklinde oluyor.

Halka da öğretmemiz lazım. Önce kendi yakınlarımızdan başlayarak herkese öğretmemiz, tebliğ etmemiz lazım.

Hatta İslâm'a karşı olan insanlar var. "Ben ateistim, Allah'ı da tanımıyorum." diyor. Ona da bunun haksızlığını, yanlışlığını, mantıksızlığını güzelce anlatmamız lazım. Bilmeyene de öğretmemiz lazım. Hiç kimse bu dairenin dışında mahrum kalmasın. Herkes İslâm'ı öğrenecek. Ayrıca İslâm'ı öğretme çalışması, bu da bir teorik çalışma. İslâm'ı öğrenmemiz de teorik, öğretmemiz de teorik. Öğrenmek ve öğretmek…

Ne yapacağız?

Kendimiz de yaşayacağız, öğrettiklerimiz de yaşayacak. Bu da işin uygulama kısmı. Bir de İslâm'ı yaşamayanların topluma zarar vermesini engellememiz lazım. Biz buna nehy-i münker farzı diyoruz. Emr-i ma'rûf, nehy-i münker. Şu güzel şeyi yap. Yapılması için de destek vermek, hatta icabında zorlamak:

"Kalk bakalım oğlum! Bu vakitte uyunmaz. Abdestini al bakalım. Sabah namazını kıl."

Bu bir emr-i mârûftur. Çocuk kendi hâline kalsa veya hanımı ya da bir başkası namazı kılmayacak. Onun için onu bir zorlama yapıyoruz. Hatta biraz;

"İstemiyorum ya sonra kılarım." Dese;

"Hayır, olmaz! Sabah namazının vakti budur, kılacaksın." diyoruz. Emr-i mârûf…

Bir de nehy-i münker var:

"Onu öyle yapma bakalım. Çekil oradan, ayıptır!" demek gerekiyor.

Mesela komşunun camını kırmaya kalkıyor. Komşunun duvarına tırmanmış. Sen de camiye gidiyorsun. Çocuk senin gözüne bakıyor.

"İn bakalım oradan! Başkasının meyvesi alınır mı? Ayıp değil mi? Hadi bakalım. Babana söylerim sonra…"

Bu nedir?

Bu da bir nehy-i münkerdir. Çocuk yoksa oradan elma, erik çalacak. Küçük bir şey ama alışması doğru değil. Yaptığı iş prensip itibariyle doğru değil. Engellememiz lazım. Onun için bizim eski toplumumuzda, mahallelerinde herhangi bir kötülüğü yaptırmazmış mahalleli. Hatta delikanlılar âdetâ sokaklarında nöbet tutarmış ki herhangi bir gayrımeşru iş olmasın, kötü insan oralara gelmesin diye gayret ederlermiş. İşte başkalarına kötülüğü yaptırmamak, iyiliği yaptırmak hususunda da bir fonksiyon icra etmek, bir gayret göstermek… Bu da İslâm'ın çok çok önemli bir emridir. İnsan bunu yapacak sevap kazanacak.

Nasıl sevap kazanacak?

Bir insan bir kimsenin iyi bir şeyi yapmasına sebep olursa onun kazandığı sevabın bir misli ondan hiç eksiltilmeden kendisinin defterine yazılacak. O halde biz iyiliklerin yaptırımında çok kâr ediyoruz. Kendi amellerimiz var. Âmâl-i sâlihamız, hayrât ü hasenâtımız var. Defterimize iyiliklerimiz yazılıyor. Bir de başkalarını iyiliğe çekmişsek, onların yapmış olduğu iyiliklerin de sevaplarının kopyaları bizim hesabımıza geçiyor. Onun da yaptığı kadar, kazandığı sevap kadar sevap bizim defterimize yazılıyor.

Ne oluyor?

Biz sanki bir insanın sevabı kadar sevap kazanmıyoruz, ne kadar insanı etkilemişsek onlar kadar -bin, on bin, yüz bin insan kadar- sevap kazanıyoruz. Muhteşem bir şey!

"İlmin rütbesi İslâm'da en yüksek rütbedir." denilmiş o bakımdan.

Biz ne yapacağız?

İslâm'ı yaşayacağız, öğreteceğiz, uygulayacağız, uygulattıracağız. Günahı da yaptırmamak için aktif olacağız. İşte bizim dinimiz böyle. Biz başkasının yaptığı günahtan dahi elem duyuyoruz. Onun yapılmaması için elimizden gelen tedbiri almakla vazifeli olduğumuzu hissediyoruz ve o hususta gayret gösteriyoruz, göstereceğiz. Göstermemiz lazım.

Allahu Teâlâ hazretleri İslâm'ın güzelliklerini anlayıp onu şahsî hayatımızda, aile, toplum hayatımızda, her yönde, her yerde güzelce uygulamayı nasip etsin.

Böylece ne olacak?

Dünya saadeti olacak.

Sonra ne olacak?

Âhirette de Allah'ın emirlerini tuttuğumuz için âhiret saadeti olacak. Sonsuz, ebedî, çok güzel nimetlere gark olmuş durumda bir cennet hayatı; gözlerin görmediği, kulakların işitmediği, kimsenin hayaline sığmayan güzelliklere, nimetlere müslümanlar sahip olacak.

Allahu Teâlâ hazretleri iki cihanda cümlenizi bu saadetlere nâil eylesin, bahtiyar eylesin, aziz ve sevgili Akra dinleyicilerim.

es-Selâmu aleyküm ve rahmetullâhi ve berekâtüh!