24.12.1993 - İlmin ve Alimin Önemi ve İbadetin Anlamı, Yeryüzünün Işıkları, Varisleri

Bir başka hadîs-i şerîfte Peygamber Efendimiz buyurmuş ki;

Halîl, “çok samimi dost” demektir. Sırdaş, birbirini sırrına aşina olan, birbirini çok seven, çok samimi insanlara halîl derler. “İlim mü’minin halîlidir.” “Onun sırdaşı, onunla haşir neşir olan, onunla çok samimi olan çok yakın arkadaşı” demektir.
Bu da güzel bir vasıf ve bu bakımdan ilmi bilen bir kimsenin, ilmi öğrenmek isteyen kimseye mutlaka vermesi lazım. Bir talebe, bir hocadan bir şey öğrenmek istediği zaman onun memnuniyetle ilmini ona öğretmesi lazım. 
Bizim alimlerimizden rivayet edilenler bu konuda çok ibret vericidir. Mesela geçtiğimiz otuz- kırk yıl önce, İslâmî ilimleri öğreten insanların azaldığı zamanlarda yaşayan bazı alimleri hatırlıyorum, kendisinden ders görmüş meşhur kimseler de var. Bu şahıslar sabah akşam cami köşesinde veyahut buldukları herhangi bir mekânda istekli talebelere İslâm’ı zevkle, hevesle, aşk ile yorulmadan öğretmişler.
Hatta anlatmışlardı; Hüsrev Hoca denilen bir alim sabahtan akşama kadar çalıştıktan sonra evine yorgun argın döner ve insan birazda istirahat etmek isteyebilir.
Bazı kızlar gelmişler, demişler ki;
“Hocam biz camiye gelemiyoruz, çalışmalarımız var, acaba biz de geceleyin veya sabahleyin şu vakitte grup halinde gelsek, ders verebilir misiniz?” 
Onların da en müsait olmadığı zamanlarda isteklerini dahi o alim reddetmemiş ve onlara ilim öğretmiş. Hakikaten de çok kıymetli talebeler yetiştirdiğini ve başlı başına bir ilmi hareket meydana getirdiğini onu tanıyan kimselerden öğreniyoruz. 
Allah bu alimlerin sayısını arttırsın, âhirete göçmüş olanlarına kabirlerine nurlar indirsin, ruhlarını şad eylesin, makamlarını âla eylesin. 
İlmin çok büyük sevabı var. Fevkalade büyük ecir kazanmaya vesiledir.
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor ki; 

Başka bir hadîs-i şerîfte;

“İlmi öğreten ve ilmi öğrenen sevapta ortaktır, ikisi de aynı miktarda sevap alır.” Allah tarafından birisi ilim verdiği için sevap alır, ötekisi de ilim öğrenmesinden dolayı sevap alır. İlim insanı cennete götürür, cennet yoludur. İlim yoluna giren insan cennet yolunu tutturmuş bir kimse olur.
Alimler hakkında da çok hadîs-i şerîfler var, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem hazretleri buyuruyor ki; 

Peygamberler arkalarında mal mülk bırakmazlar; manevî ilimleri, ledünnî ilimleri bırakırlar. Allah’ın rızasını gösteren ahkâmı öğretirler. Alimler, onları bilen kimseler, böylece peygamberlerin varisleridir. Peygamberlerin makamlarının, vazifelerinin devamı bunlardadır ve aynı hizmeti peygamberlerden sonra alimler götürürler. 
Alimlerle ilgili bir başka ifade var;

Bir başka hadîs-i şerîfte de; Umarau’l-ümmeh. “Ümmetin emin kişileridir.” 
Buradaki eminden maksat “kendisine bir şeylerini verilip emanet edildiği kimse” demektir. Alimler peygamberlerin ümmetlerini emanet ettikleri kimseler demektir; makamlarının ne kadar üstün olduğu bu hadîs-i şerîflerden görülüyor. 
Bir başka hadîs-i şerîfte de;

O halde Allahu Teâlâ hazretlerinin rızasını kazanmak için, ömrümüzü Allah yolunda, Kur’ân-ı Kerîm yolunda, hadîs-i şerîf yolunda, dinimizin ahkâmı yolunda, Allahu Teâlâ hazretlerinin sevgisini ve rızasını kazanma yolunda geçirmeye gayret edeceğiz. Amacımız bu olacak!.. 
Çünkü dünyaya bir imtihan için gönderildiğimizi biliyoruz. Bu dâr-ı dünyâ, bir dâr-ı imtihândır ve burada bu imtihanı gördükten sonra âhirette bu imtihanın sonuçlarını alacağız. 
Allah’ın sevdiği bir kul olarak yaşamış olan, Allah’ın sevdiği işleri yapmış olan âhirette çok büyük mükâfatlarla taltif olunacak, sonsuz ebedî, hâlidî nimetlere nâil olacak. Cennette büyük nimetler içinde sonsuz olarak kalacak. Allah’ın rızasına uygun olmayan işleri yapan kötü insanlar, zulmedenler, kâfir olanlar, müşrikler de ebedî olarak cehennemde kalacaklar ve ettiklerinin cezası sonsuz olarak âhirette devam edecek. 
O halde Allah’ın rızasına uygun hareket etmek amacımız olmalı. Onun için bizim büyüklerimiz şöyle bir formül ile o gerçeği bize bildirmişler;
İlâhi ente maksûdî ve rıdâke matlûbî diyoruz, bu cümlenin mânası;
İlâhi ente maksûdî. “Yâ Rabbi!, benim muradım, gayem, arzum, isteğim sensin.” ve rıdâke matlûbî. “Ben senin rızanı talep ediyorum, rızanı istiyorum. Her işte rızanı arıyorum. Razı isen ben o işi yapacağım, razı değilsen memnun olmayacaksan o işi yapmayacağım, gayem budur.” demiş oluyoruz. 
O halde, Allah’ın rızasına uygun yaşamak gayemiz. Bunu bu sözlerle de ifade etmiş oluyoruz. Fakat bunu sağlamak için aracımız, vasıtamız, kaynağımız, ilim…
Eğer ilmi bilirsek bizim müslümanlığımız canlıdır. Böylece Allah’ın rızasına uygun olanı Allah’ın rızasına uygun olmayandan ayırmak mümkün olur ve güzel şeyleri yapmamız; ömrümüzü sevaplı, başka insanlara faydalı ve güzel şeylerle geçirmemiz mümkün olur. İmanımız sağlam olur, hurafelerden bâtıl inançlardan kendimizi rahatlıkla korumuş oluruz. Sağlam bir yolda akıl ve mantık yolunda yürümüş, hem dünyamızı, hem âhiretimizi mamur etmiş oluruz. 
Onun için din büyüklerimizden birisi diyor ki;
“Dünyada izzet ve itibar isteyen ilme sarılsın.”
Dünyada bir mevki makam sahibi olmak istiyorsa, birisi yükselmek istiyorsa devlet kademelerinde veya insanların yanında yüksek bir mertebe kazanmak istiyorsa ilim öğrensin. Dünyada yükselmek isteyen, izzet isteyen ilim öğrensin, âhirette yükselmek isteyen, âhiretin yüce makamlarını isteyen o da ilim öğrensin. Demek ki hem dünyaya hem âhiretin izzet ve itibarı ilim ile olacaktır. 
O halde ilme sımsıkı sarılmamız gerekiyor. İlme sarıldığımız zaman, devamlı ilimle meşgul oldukça, ilmi öğrenmeye çalıştıkça, ibadet yapmanın sevabını alacağız ve bunun dışında yapacağımız ibadetlerimiz ilmin ışığında yapıldığı için Allah’ın rızasına uygun olacak, sevabımız böylece çok olacak. Çünkü alimin uykusu bile ibadettir ve onun namazı; âlimane, huşu ve huzur ile kılınan namaz, cahilin namazından, orucundan, haccından çok daha fazla sevaplıdır. O büyük sevapları alacak demektir.
Fakat ilmin de bir şartı vardır. İlmin şartı; ilmiyle insanın amel etmesidir, ilmini uygulamasıdır. Sadece bilmek insana sevap kazandırmıyor, bildiğini uygulamak sevap kazandırıyor. 
Şöyle söyleyelim; mesela bir insan gıybet etmenin günah olduğunu dinî kitaplarda okumuş, öğrenmiş olabilir.
Gıybet; bir kardeşinin müslüman kardeşinin olmadığı bir yerde onun arkasından onun bir kusurunu söylemek, mevcut olan bir kusurunu söylemek oluyor. Bu günahtır, söylememesi, onu çekiştirmemesi lazım. O toplumda o yok iken onun aleyhinde konuşmamak lazım.
Bir kimse bunun günah olduğunu biliyor, tamam bu ilimdir, bilgidir. Fakat kâfi değil. Bu bilgiyi insanın uygulaması lazım. Fiilen bir başkasının aleyhinde konuşmaması lazım. Konuşmayan bir insan olması lazım. Gıybetin günah olduğunu bilen insanın bu günahı işlememesi lazım. Günah olduğunu biliyor da yine işliyorsa bu sefer bundan dolayı ayrıca cezası olacak. “Hem biliyorsun, hem de bildiğin halde yapıyorsun.” diye bundan dolayı cezası olacaktır.
O halde ilmin şartı bu misalde anlatmaya çalıştığımız gibi bildiğini uygulamasıdır. 
Bu konuda Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz’in bir hadîs-i şerîfi vardır; 
“Alim, bildiğiyle az bile olsa amel eyleyendir.”
Bildiğini yapıyorsa, uyguluyorsa, onunla mucibince amel ediyorsa tamam alimdir ama mucibince amel etmiyorsa o alim sayılmaz. Yüzlerce kitabı ezbere bilse, kütüphaneden çekip önüne almadan, gözlüğünü takmadan, içindekileri bilen bir kimse bile olsa, bildiğini uygulamadığı için alim vasfına sahip olmuyor. Yeryüzünün kandili olan şerefli insanlardan sayılmıyor. Peygamber Efendimiz’in varisleri olan o şerefli insanlardan sayılmıyor. Ümmetin kendisine emanet edildiği kimselerden sayılmıyor.
O halde güzel, iyi kulluk yapmak ve Allah’ın rızasını kazanmak için ilim öğreneceğiz ve böylece İslâm’ımızı ve imanımızı sağlamlaştıracağız, güzel yapacağız ve bildiğimizi uygulayacağız. 
Bir hadîs-i şerîfinde Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor ki; 

el-İlmu imlân. “İlim iki tiptir, iki çeşittir.” Fe-ilmun sâbitün fi’l-kalbî. “Bunlardan birisi insanın gönlüne yerleşmiş ve orada sebat bulmuş, sabit olmuş, yer tutmuş olan ilimdir.” Fe-zâke’l-ilmu’n-nâfiğ. “İşte bu faydalı ilimdir.” İstenen arzu edilen ilim budur.
Ve ilmun fi’l-lisân. “Birisi de insanın gönlüne girmemiş sadece dilinde kalmış.” Fe-zâke hüccetü’l-lâhi alellah hüccetü’l-lâhi alâ ibâdihi. “Bu ilim de Allah’ın kulları aleyhinde âhirette mahkeme-i kübrâ da kullanacağı bir delildir.” “Bak sen dilinle bunu söylemişsin ama bunu mucibince amel etmemişsin.” diye Allahu Teâlâ hazretlerinin onun aleyhinde delil olarak göstereceği ilimdir. 
Eğer ilim sadece dilindeyse, gönlüne yerleşmemişse, içine tesir etmemişse, kendisine hâkim olmamışsa, sadece dilde kalmışsa kıymetli değildir.
Bu konuyu açıklayan başka hadîs-i şerîfte Peygamber Efendimiz alimleri üçe ayırıyor;

E’l-ulemâu selâsetun. “Alimler üç çeşittir.” Raculun âşe bi-hi’n-nâsu ve âşe bi-ilmihî. “Bir alim ki; insanlar onun ilminden istifade ediyorlar ve kendisi de ilmini uyguluyor, ilmiyle amel ediyor, büyük sevaplar kazanıyor.” İdeal alim tipi budur. 
Ve raculün âşe bi-hi’n-nâsu ve ehleke nefsehû. İkinci tip; “İnsanlar bu ikinci tip alimin ilminden faydalanıyorlar…” Çünkü misal olarak; bilgi veriyor, ders okutuyor, üniversitede hocalık yapıyor, yazılar yazıyor diyelim, insanlar istifade ediyorlar, fakat ehleke nefsehû. “Kendisini helâk ediyor.”
Niye?
Çünkü bilgisini uygulamıyor, Allah yolunda yürümüyor ve Allah’ın emirlerini tutmuyor. Demek ki başkasına faydalı oluyor ama kendisini helâk ediyor.
Büyüklerimizin söylediği gibi; “Mum gibi… Kendisi yanıyor, eriyor, yok oluyor fakat başkalarını aydınlatıyor.” Bu ikinci tip alimdir. 
Ve raculun âşe bi-ilmihî ve lem ye’iş bihî gayruhû. Üçüncü tip alim de; “Alim, Allah’ın neleri sevdiğini biliyor ve uyguluyor, fakat başkasına bir faydası yok, kendi halinde, içine kapanık yaşıyor ve böylece sevap kazanıyor.”
Bu üç tipten en faydalısı ilminden kendisinin de faydalandığı, başkalarını da faydalandırdığı alim tipidir. O halde bizler böyle olmaya gayret etmeliyiz. 

Özetlememiz gerekirse bu cuma sohbetimizi sevgili Akradyo dinleyenlerim;
Allah’a güzel ibadet etme...
Demek ki ana kaynaklarımız Kur’ân-ı Kerîm, hadîs-i şerîf ve bunlardan çıkarılmış olan dinî hükümler olmuş oluyor. Bunları bileceğiz ve bunları hayatımıza uygulayacağız, İlmimizle amel edeceğiz.
Eğer sadece kendimiz hayatımıza tatbik edersek bunun sevabını alırız fakat daha sevaplı olan ve benim herkese, bütün dinleyenlere, tavsiye ettiğim nokta tercih ettiğim husus hem bileceğiz, hem de bildiğimizi başkasına öğreteceğiz. Yani bir tek bilgi bile bilsek bunu çocuğumuza söyleyebiliriz, hanımımıza söyleyebiliriz, komşumuza söyleyebiliriz, yolda arkadaşımıza söyleyebiliriz. 
Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem bir hadîs-i şerîfinde buyuruyor ki; 
“Bir toplantı yapılıp da o toplantıdan insanlar bana salât-u selâm getirmeden, Allah’ın emirlerinden bahsetmeden kalkarlarsa sanki bir leşin etrafına toplanıp kalkan varlıklar gibi, hayvanlar gibi olur.”
Demek ki özel sohbetlerimizi bile ilimle ziynetlendirmeliyiz. Allah’ın emirlerini herkese anlatmaya çalışmalıyız. 
Hiç şüphesiz Peygamber Efendimiz’in sahabesi çok kıymetli insanlardı ve sahabe-i kirâm ümmetin Peygamber Efendimiz’den sonra sıralamada, ikinci tabakada gelen en üstün tabakasıydı.
Bunların hepsi bizim bugünkü bilim seviyemizi düşünecek olursak bu seviyeye muhakkak sahip değillerdi. Bizim onlardan bazı konulardan daha fazla şeyler bildiğimiz muhakkaktır. Fakat onların üstünlüğü, bir Peygamber Efendimiz’in sohbetine nâil olmuşlar ve dini en sağlam kaynağından, en yakından, en güzel tarzda öğrenmiş idiler. Üstünlükleri bu idi.
İkincisi; bildiklerini başkalarının kendileri uyguladıkları gibi başkalarına da anlatıyorlardı ve hatta doğdukları yerde durmadılar, dünyanın her yerine yayılarak İslâm’ı yaymaya gayret ettiler ve Allah’ın emirlerini başkalarına öğretmeye çalıştılar.
O halde bizlerde, aynı sahabe-i kirâm zihniyetiyle hareket etmeliyiz, onların yaptığı gibi yapmaya çalışmalıyız, ilmi öğrenmeliyiz, kendimiz uygulamalıyız, az da olsa bu bildiğimizi başkalarına anlatmaya ve İslâm’ın güzelliklerini insanlara öğretmeye gayret etmeliyiz. Bu insanlar en yakınlarımızdan başlayarak, hayatta karşılaştığımız halka halka çeşitli münasebetlerde bulunduğumuz insanlar olabilir. Önce çoluk çocuğumuzu İslâm’a göre yetiştirmek, hanımımızı yönlendirmek vazifemiz oluyor, bu birinci vazifemiz. Ondan sonra akrabamıza, yakınlarımıza, dostlarımıza İslâm’ı anlatmalı, her fırsatta İslâm’ı başkalarına bir parça daha öğretmeye gayret etmeliyiz. 
Hukuk fakültesini birincilikle bitirmiş bir kardeşim vardı; çok başarılı bir öğrenciydi, hayatta da çok başarılı oldu. Allah selamet versin. O üniversitedeyken sohbet ettiğimizde demişti ki;
“Ben her fırsatı ganimet bilirim, İslâm’la ilgili birkaç söz söyleyerek etrafıma faydalı olmaya çalışırım.” demişti.
Misal de vermişti;
Birisi gelmiş yanına demiş ki; “Sana hayranım, çok çalışıyorsun ve hukuk fakültesi gibi zor bir fakültede birinci olmuşsun. Nasıl sağladın bunu?” 
Bir insanın yüzüne karşı övülmesi onu şımartabilir. Kardeşimiz düşünmüş, “estağfirullah” demiş, tevazu duygularına kendisini çekmeye çalışmış ama hemen demiş ki karşısındakine;
“Kardeşim, benim bu çalışmamın kaynağı imanımdır, ben mü’min olduğum için bu başarıyı imanıma ve Müslümanlığıma borçluyum.” demiş. Bu fırsattan dahi istifade ederek, karşısındakinin kendisine olan hayranlığını İslâm’a olan hayranlığa döndürmeye gayret etmiş. 
Biz de hayatımızda böyle yaparsak sahabenin rıdvanullahi aleyhim ecmaîn, davranışı gibi davranmış olur ve böylece İslâm’ın yayılmasına karınca kararınca hizmet etmiş oluruz. 

Sevgili dinleyenlerim, cumanız mübarek olsun. Allah size ömrünüzü rızasına uygun geçirmeyi nasip eylesin, çok hayırlı ilimler öğrenmeyi, faydasız ilimlerden uzak durmayı, ömrünüzün her anını, her saniyesini güzel değerlendirmeyi nasip eylesin.

Gönlünüzce temenni ettiğiniz gibi hoş, mutlu ve bahtiyar bir ömür sürmenizi ve Allahu Teâlâ hazretlerinin huzuruna sevdiği, razı olduğu bir kul olarak varmayı, âhiretin her türlü nimetlerine, mutluluklarına cennette nâil olmayı nasip ve müyesser eylesin. Hepinize dünya ve âhiretin hayırlarını dilerim aziz ve sevgili dinleyenlerim.