İstabul'un geleneksel kumaşı, Şile Bezi

Yüzlerce yıllık tarihe sahip olan dünyaca ünlü Şile Bezi, Şileli ustalar tarafından tamamen el işçiliğiyle üretiliyor. 

İstanbul’un ilk coğrafi işaretli ürünü Şile Bezi, kara tezgâhta dokunuyor. Şile’nin sahilinde hırçın dalgalarda yıkanıyor, kızgın kumlarda kurutuluyor. 

Şile Bezinin tarihçesi

150 yılı aşkın bir geçmişe sahip olan Şile Bezi, 1950 yılına kadar yerli halkın kendi giyim ihtiyaçlarını karşılamak için üretilmekteydi. İlçe merkezinden Doğu’ya doğru uzanan Karadeniz kıyı köylerinde Kabakoz, Karacaköy, Bozgoca, Kızılcaköy ve Yeşilçay’a kadar uzanan köylerde Şile Bezi’nin ilk defa dokunduğu söylenmekte.

Zaman içerisinde konvansiyonel tekstil ürünleri karşısında gücünü ve bilinirliğini yitiren bu özel el dokuması ürün, günümüzde değişen tüketim alışkanlıkları nedeniyle tekrar aranan ve talep edilen önemli bir ürün haline gelmiştir. 

Şile Bezinin özellikleri

Yüzyıllardır süregelen kültürlerin ve değerlerin bile yok olmaya başladığı günümüz dünyasında, varlığını devam ettirebilen el emeği geleneksel dokuma ve geleneksel sanat ürünlerinden biri; Şile Bezi.

Şile Bezi, bez ayağı tekniğiyle dokunan bürümcüklü bir dokuma türüdür. Bürümcük dokumanın yüzeyinde, kıvrım kıvrım ince yollar gibi kendine özgü doğal bir deseni var.

%100 ham pamuk iplerinin odun ateşinde, bakır kazanda, su ve un çorbasında kaynatılması ile başlayan üretimin dokuma çözgüsünün hazırlanması, bezin dokunması gibi aşamalarında, Şile insanının eli ve emeği binlerce tel ipliğe değmekte.

Şile Bezinin neden özel olduğunu ve ne aşamalardan geçtiğini anlatan dokumacı Güzin Bağlar, “Yüzlerce yıllık tarihi var. Özelliği pamuklu olması, serin olması. İlk olarak pamuk çileleri un ve suyla hazırlanan bir karışımın içerisinde kazanda kaynatılıyor. Daha sonra bu çileler kurutuluyor. Sonra bobinlere sarılıyor. Bu bobinlerde şilebezinin çözgüsü hazırlanıyor. Bir metre şilebezinde 1400 tel iplik var. Çerçevelerin gözeneklerinden elle 1400 tel iplik geçiriliyor. İpekler kara tezgâhta elde dokunarak bez haline getiriliyor. Ardından denizde yıkanıyor. Kumlarda serilerek kurutuluyor. Tüm bu işlem kumaşa işte o sevilen dokuyu ve sağlamlığı veriyor.” dedi.

Geleneksel yöntemlerle gerçek kenarlı olarak dokunan Şile Bezleri Karadeniz’in az tuzlu sularında yıkanıp Şile sahillerinin ince taneli kumlan üzerine serilerek kurutulur. Bu sebeple gerçek Şile Bezi, Şile insanının emeğiyle olgunlaşarak, Şile’nin denizi ve kumuyla yöreye özgü kimliğine kavuşur. Şile kadınları ise, bezlerin üzerine işledikleri nakışlar ve oyalarla beze hüznü, mutluluğu, sevinçleri, özetle hayatı nakşeder.

Y. Şafak