Stres yönetilebilir mi?

Modern toplumun hastalığı olarak ifade edilen stres, aslında günlük hayatın bir parçası. Birçok insan farkında olmasa da yoğun bir stres yüküne sahiptir. Olumlu veya olumsuz ne olursa olsun karşılaştığımız tüm değişiklikler, bizi stresle baş başa bırakır.

Stres, insanların sağlığı ve huzuru için bir tehlike işareti, bir uyarı olarak algılanan, belirgin olmayan fizyolojik ve psikolojik tepkileri ifade eder.

Duygularımızı kontrol altında tutmanın ve baskı altında sakin kalabilmenin performans üstündeki etkisi yadsınamaz! Sıfır stresli bir meslek de henüz icat edilmedi. Fakat bir miktar stres iş yaşamı için son derece gerekli. Tabii stresi yönetebilmek de bir o kadar önemli.

Bir miktar stres aslında faydalı!

Bir araştırmaya göre, anlık hücum eden stres sonucunda beyin yeni hücreler üretmeye başlıyor. Ancak bu sadece, stres arada sırada varsa geçerli. Uzun süreli veya kesintisiz olduğunda ise beynin hücre üretebilme kapasitesi ciddi şekilde baskılanıyor. Yani ara ara stres altında kalmak beynimizi dinç tutuyor; bu sayede performansımız da yükseliyor. Stres duygusu, insan beyninin aktifleşmesinin bir sonucu.

Fazlası zararlı

Stres duygusu devamlı olduğunda kalp hastalıkları, depresyon ve obeziteye sebep olmasının yanı sıra, algılama ve doğru düşünebilme yeteneğini de azaltıyor. Bazıları çok basit gibi görünebilir; ancak marifet hangi durumda hangi stratejiyi kullanacağınızı ve bunları uygulamak için neye ihtiyacınız olduğunu saptayabilmekte. Sahip olduklarımızın değerini bilmek, strese yol açan kortizol hormonu salınımını %23 azaltıyor.

Şükür duygusu, hayata, doğru yönden bakmamızı sağladığı gibi ruhsal durumumuz üzerinde de iyileştirici etkiye sahip.

Araştırmalarda her gün şükretme alışkanlığını geliştirmeye çalışanların duygu durumlarında, enerjilerinde ve beden sağlığında iyileşme görüldüğü gözlemlenmiş. Bunda düşük kortizol seviyesinin etkisinin olduğu düşünülüyor.

Dr. Şafak Nakajima'ya göre, yaşamda, başa çıkmada zorlandığımız tüm durumlar, zihin ve bedenimizde stres oluşturuyor. Adrenalin, noradrenalin ve kortizol gibi hormonların salınımıyla, kan basıncımız yükselir, nabzımız ve solunumumuz hızlanır, kan şekerimiz artar, savunma sistemimizin dengesi bozulur. Uzun süren stres, kalp-damar, solunum ve sindirim sistemi sorunlarına yol açar, kısırlık ortaya çıkabilir ve bağışıklık sistemi zayıflar. Nakajima ayrıca "stres , sigara ve aşırı yemek gibi sağlıksız seçimlere zemin hazırlayarak da bize zarar verir" uyarısında bulunuyor.

Amerika’da yapılan bir çalışma, meme kanserli kadınlarda aşırı stresli olmanın, tedaviden sonra hastalığın tekrar etme ve yayılma olasılığını arttığını ortaya koyuyor. Bilinçli Farkındalık ve stres yönetim eğitimlerinin, hastaların yaşam kalitesini yükseltip yaşam süresine katkıda bulunduğunu gösteriyor.

Stres yönetimi öğrenilebilir mi?

Uzmanlara göre stres yönetimi, öğrenilebilir bir beceri. Kötü bir gün geçirdiğimizde, küçük de olsa o gün yaşadığımız güzel bir şey bulmaya çalışmak gerek. Bulamadıysak da bir önceki günü ya da haftayı gözden geçirmek. Hâlâ mı yok? O zaman yakınlarda gerçekleşecek, sizi heyecanlandıran bir etkinliği düşünün. Mutlaka zihninizi yönlendirecek olumlu bir şey bulabilirsiniz.

Kendinize, şalteri indirip tamamen çevrimdışı olabileceğiniz zaman dilimleri belirleyin. Hatta bu sürede telefonu da kapatın. Eğer bunu yapmak sizi huzursuz ediyorsa, aranma ihtimalinizin daha az olduğu zamanlarda denemeye başlayın; mesela pazar sabahları.

Kahve içmek adrenalin salınımını tetikler; tabi ki kahveyi abartmamak gerekiyor. Adrenalin hayatta kalma içgüdüsünün besinidir. Fakat bu içgüdü, hızlı reaksiyon uğruna mantıklı düşünmeyi de göz ardı ettiriyor. Gece vakti sokakta tek başınıza köpeklerle karşılaşırsanız hızlı reaksiyon önemli tabii. Ancak sinirli bir müşterinin mailini cevaplıyorsanız pek de olumlu sonuç vermeyebilir.

Düzenli uykunun katkıları

Uyurken beyniniz tekrar şarj oluyor. Beyin günün hatıraları arasında dolaşarak, gerekli olanları saklayıp gereksizleri bir kenara atıyor. Dolayısıyla normalde, uyandığımızda enerjimiz yüksek, zihnimiz berrak olur. Ama yeterli ya da verimli uyumadığınızda iradeniz, dikkatiniz ve hafızanız zayıflıyor. Ortada stres verici bir durum olmasa da stres hormonları yükseliyor. Özellikle zor ve stresli projelerde uyumaya vaktiniz yok gibi hissedersiniz. Ancak emin olun her şeyi kontrol altına almak için en önemli yol, güzel bir gece uykusundan geçiyor.

Stresle baş etmenin önemli yollarından biri kendi kendine söylenmekten vazgeçmek. Olumsuz düşünceleri ne kadar tekrarlarsanız, o kadar çoğaltırsınız.

Kendinizi karamsar düşünceler içinde bulduğunuzda yaptığınız işi bırakın ve kafanızdakileri kâğıda dökün. Yazdıklarınızı sakin kafayla okuduğunuzda pek çoğunun olgu değil de sadece düşünce olduğunu fark edeceksiniz. Düşünceleri olgulardan ayırmak, negatif düşünce sarmalından çıkmanıza yardım edip olumlu bir ruh hali sağlar.

“Her şey kötü gidiyor”, “Hiçbir şey düzelmeyecek” demek yerine farklı bir perspektiften bakmayı deneyin.

Sıkışık teslim tarihleri, agresif insanlar, köprü trafiği... Yaşadığımız stresin kaynağının bunlar olduğunu düşünmek kolaycı bir yaklaşım. Bu verimsiz düşünce biçimini düzeltmenin başka bir yolu da gerçekten kötü giden şeylerin listesini çıkartmak. Muhtemelen sizi strese sokan sadece birkaç madde yazacaksınız ve çoğunun da asla değişmeyecek türden sorunlar olmadığını göreceksiniz.

Nefesle beraber bulunduğunuz anda kalmak, beyninizin yaptığınız işe odaklanmasını sağlar ve kaygıları azaltır.

Stresli olduğunuzu hissettiğinizde kapıyı kapatın, dikkat dağıtıcı şeyleri uzaklaştırın, sandalyenize oturun ve nefes alın. Zihniniz başka düşüncelere kaymaya çalışabilir; bu çok normal. Gerekirse içinizden sayarak tekrar nefese odaklanmaya çalışın. Bu yöntem çok basit, hatta gereksiz gelebilir! Ancak denedikten sonra ne kadar rahatladığınızı ve sakinleştiğinizi görünce şaşıracaksınız.

Dostlardan destek almak

Yalnız başına her şeyin üstesinden gelmeye çalışmak, prestijli olmasına rağmen emin olun son derece faydasız bir davranış biçimi.  Herkesin hayatında iş ve/veya iş dışında, zor durumda yardımcı olmaya hazır birileri vardır. Hayatınızdaki bu kişileri saptayın; ihtiyaç anında görüş ve yardımlarına başvurun.

Endişeleriniz hakkında konuşmak bile stresinizi azaltacak ve yeni bir bakış açısı sağlayacaktır. Destek istediğiniz kişi olaylara sizin kadar duygusal yaklaşmadığından, göremediğiniz bir çözüm yolu bulabilir.