Tehlikeli atıklardan korunmanın yolları nelerdir?

Çeşitli üretim araçları sonucunda, günlük aktiviteler ve kullanımlar sonrasında ortaya çıkan atıklardan bazıları insan ve çevre için oluşturabileceği sorunlar sebebiyle tehlikeli atık sınıfında değerlendiriliyor.

Peki bu atıkların türleri neler ve nasıl bertaraf edilmeliler?

Tehlikeli atık nedir?

Kanserojen, toksik, patlayıcı, tutuşabilen, korozif, tahriş edici vb. özellikleri sebebiyle insan sağlığı ve çevre bakımından risk teşkil eden atıklara “tehlikeli atık” denmekte.

Tehlikeli atıklar; bileşiminde insan sağlığı ve çevre için tehlikeli olan ve zararlılık potansiyeli taşıyan maddeleri içeren, maden ve petrol üretiminden, tarımdan, endüstriden, evsel faaliyetlerden, arıtılmış veya arıtılmamış çamurlardan kaynaklanan atıklardır.

Tehlikeli atıklar hangileridir?

Kimyasal Atıklar: Kimya endüstrisinde üretilen, kullanılan veya atılan kimyasal maddeler sık sık tehlikeli atık olarak kabul edilir. Bunlar zehirli, aşındırıcı veya çevreye zarar verebilecek özelliklere sahip olabilirler.

Tıbbi Atıklar: Hastaneler, klinikler ve laboratuvarlar gibi sağlık tesislerinden kaynaklanan tıbbi atıklar, potansiyel olarak enfeksiyon taşıyabilen iğneler, ameliyat artıkları ve kimyasal maddeler içerebilir.

Nükleer Atıklar: Nükleer santrallerden, nükleer tıp uygulamalarından kaynaklanan radyoaktif atıklar, büyük bir tehlike arz edebilir. Uygun şekilde saklanmalı ve bertaraf edilmelidir.

Elektronik Atıklar (e-atıklar): Eski bilgisayarlar, cep telefonları ve diğer elektronik cihazlar içerdikleri ağır metaller ve toksik bileşenlerden dolayı genellikle tehlikeli atıklar olarak kabul edilir. Bu atıklar doğaya salındığında çevreye zarar verebilir.

Endüstriyel Atıklar: Sanayi tesislerinden kaynaklanan endüstriyel atıklar; yağlar, kimyasallar ve ağır metaller gibi çeşitli maddeleri içerebilir.

Zirai Atıklar: Tarım işlemleri sırasında kullanılan kimyasal gübreler ve pestisitler gibi tarım ilaçları, toprak ve su kaynaklarına zarar verebilecek tehlikeli atıklar arasında yer alır.

Evsel Tehlikeli Atıklar: Evlerden kaynaklanan tehlikeli atıklar; boya, temizlik malzemeleri, pil, ilaçlar ve floresan lambalar gibi kimyasal maddeler içerebilir.

Hava Kirleticiler: Endüstriyel yakma sistemleri, atık yakma tesisleri gibi kaynaklardan atmosfere verilen bazı uçucu organik kirleticiler de tehlikeli atık olarak değerlendirilir.

Asbest: Asbest, inşaat ve yalıtım malzemelerinde geçmişte yaygın olarak kullanılan bir maddeydi. Asbest, uzun vadeli maruziyeti sonucu ciddi sağlık sorunlarına neden olduğu için yasaklanmıştır. Asbest içeren malzemelerin sökülmesi ve bertarafı özel önlemler gerektirir.

Tehlikeli atıkları değerlendirirken uygulanacak metotlar nelerdir?

Tehlikeli atıkların değerlendirilmesinde önem sırasına göre şu işlemler uygulanmalıdır:

Kaynakta azaltma/önleme: Atıklardan kaçınmanın en iyi yolu, kaynağında üretilmemesi veya en az atık üretilmesidir.

Geri dönüşüm: Atıkların tamamının veya içindeki kullanılabilir maddelerin geri kazanımı ya da tekrar kullanılmasıdır (atık yağ geri kazanımı gibi).

Arıtma: Atıklar fiziksel, biyolojik ya da kimyasal arıtma ile atık tehlikesiz veya daha az tehlikeli hale getirilebilir.

Bertaraf Etme: Atık oluşumunun kaçınılmaz olduğu ve geri dönüşüm gibi işlemlerin uygulanamadığı durumlarda değerlendirilemeyen atıklar yakma, depolama gibi metotlarla bertaraf edilir.

Termal yöntemlerle bertaraf etme: Yakma, gazifikasyon, proliz, konvansiyonel gazlaştırma, plazma  uygulamalarını içerir.

Depolama: Geri dönüşüm, arıtma, bertaraf gibi işlemlerin yapılamadığı durumda en son tercih olarak depolama kullanılabilir. Bu işlem yapılırken tekniğe uygun ve çevreye zarar vermeyecek şekilde atıkların depolanması sağlanmalıdır.