İlke ve Değerlerinden Ödün Vermeden
Özgür Yayın Platformu Olarak Kalsın Diye
İmsak05:40 Güneş07:04 Öğle12:56 İkindi16:04 Akşam18:39 Yatsı19:58
Hava - Hava durumuÇok Bulutlu 21°C Nem %81
Türkçe
7 Rebi'ül-ahir 1446 10 Ekim 2024 Perşembe
7 Rebi'ül-ahir 1446
İMSAK GÜNEŞ İŞRAK ÖĞLE İKİNDİ AKŞAM YATSI
05:40 07:04 07:42 12:56 16:04 18:39 19:58
Giriş Yap

Avanos’ta kışa hazırlanan doğal besinler

Özel Haber
Özel Haber
27.09.2024    |

Toprakla hemhal olan, doğal olanı ve yöreye mahsus olanı koruyan, mahsulleri bin bir emekle işleyerek yokluk günlerinin hazineleri haline getiren insanların izini sürüyoruz. Anadolu kadim bilgelikleriyle, nesiller boyu biriktirdikleri tecrübeyle bir geleneği sürdürüyorlar.

Bu dosyamızda Avanos’a yolculuk yaparak içinde bulunduğu İç Anadolu’da her biri kendine has bir tabirle ifade edilen ve marifeti simgeleyen kış hazırlıklarından bahsediyoruz. Buyrun..

İç Anadolu’da kış hazırlıkları neredeyse ilkbaharda başlar. İlkbaharda güneşin parlamasıyla kar altında sulanmış kırlarda, tarlalarda efelik/evelik, yemlik, çıtlık hardal gibi kimi pişirilen kimi çiğ yenen otlar kendini gösterir.  

Kırsalın ‘madımak’ örtüsü ve toplama usulü

İlkbaharda otların yeşermesinin hemen ardından Kayseri, Nevşehir, Sivas, Tokat, Amasya ve bölgedeki hemen hemen bütün illerin kırsalında madımak yeşil bir halı gibi yayılır. Madımak yaygın olarak kullanılsa da ‘gadimenek’, ‘madımalak’ ve pişirilen yeşilliklere verilen ortak ad olan ‘cacık’ diye de adlandırılır. Mahalle ve köy içlerinde de suyla buluşan her toprak parçasında yeşerir. Yenilecek olan madımak muhakkak köy dışında dağların eteklerinden ve su başlarından toplanır.

Madımak toplama bıçağı küçük boyda, toplayanın eline uygun olur. Bıçağın arkasına renk renk yünlerden bükülmüş ipler, örülmüş bağcıklar takılır, toplayanın bileğine bağlanır. Zira çakı bıçak olmazsa madımak toplanamaz. Madımak toplayanlar büyükçe, etrafı fırfırlı önlükler kuşanır. Önlüğü iki yandan bel bağına sıkıştırır. Tazecik madımakları çıt çıt kesip önlükte toplar. Önlük dolunca temizce yıkanıp, güneşte kurutulmuş beyaz şeker torbalarına aktarır.

Güneş doğup hava hafifçe ısınınca madımak toplamaya giden her yaştan insan, torbalarını heybelerini doldurup güneş tepeye gelmeden dönüş yoluna geçerler.

Eve gelen madımaklar yabani otlardan ayıklanır. Çeşmelerden akan buz gibi sularla yıkandıklarında yeniden dirilirler. Büyük tahtalar üzerinde keskin bıçakla ince ince kıyılır. Taze olarak, tereyağla, sucuk ya da pastırma ile pişirilir. Kışlık saklanacaklar temiz örtüler üzerinde, evde dolaşan kedilerin, bahçelerde dolaşan köpek ve tavukların ulaşamayacağı damlarda kurutulur. Hava alan mermerşahi torbalarda saklanır.

Haziran ayının yeşil erik ve çağlasından sonra Temmuz’da olgunlaşan kayısıların, reçel yapma, kurutma, pestil yapma vakti gelmiştir.

‘Kak’ deyip geçmemeli

Olgun kayısılar sepetlerle toplanır, damlara çıkarılır, çekirdekleri çıkarılıp açık olarak örtülere serilir. İç Anadolu’nun muhteşem güneşinde bir haftayı bulmadan kupkuru olur. Çuvallara konan kayısılar soğuk damlardaki yerini alır. Kurutulan meyveler arasında başı çeken kayısı ve üzümün yanı sıra erik, vişne, elma ve armut da kurutulur. İnce dilimler halinde kesilerek kurutulan, ‘kak’ diye tabir edilen elma-armut kurularını yemeye doyum olmaz.

Biçilmesinin ardından harmana gelince savrulan, elenen, ayıklanan buğdaylar; un, bulgur, yarma yapımı için yıkanır ve kurutulur. Çapları 1,5 metreyi bulan büyük leğenlerde kaynatılan buğdayın (hedik) kokusunu duyan konu komşu ‘tas’ını alıp gelir. Her gelenin tasına ‘çömçe’ (büyük tahta kepçe) ile hedik konur. Kimi orada yer kimi evine götürür. Zira ‘bulgurluk buğday verdikçe bereketlenir’. Kaynatılan buğday büyük örtülerin (çadır) üzerinde kurutulup, ot tohumları ve taşlardan ayıklanır.

Bahçelerden yeşil zümrütler gibi fışkıran tazecik sivri ve dolmalık biberler, içi oyulan patlıcanlar iplerle pencerelere gerdanlık gibi dizilir. Taze fasulyeler ince dilimlenerek, her şeyin buharlaştığı Ağustos ayında, rengi kararmasın diye gölgede kurutulur.

‘Çalgap’ zamanı

Eylül ayına kadim bilgeliklerinin tesirliyle yaş almış hanımlar ‘çalgap (çal kap) zamanı’ derler. Zira tarladan bahçeden alınan mahsulden yenilip içilenden geriye kalan her şey kış için saklanır.

Ağustos ayında alaca düşen kara üzümlerden Eylül sonuna olgunlaşan bulut rengi ‘buludu’ üzümlere kadar her birinin ayrı tadı ve kokusu olan üzümler adeta Nevşehir’in sembolüdür. Çavuş üzümleri ve koyu pembe renginden ismini alan rayihalı ‘gül üzümleri’ tatları ile öne çıkar. Ağustos-Eylül aylarında iri taneli kara üzümler kurutulur. Ekim ayında ‘bağ bozumu zamanı’, üzümler cinslerine göre değerlendirilir.

‘Hevenkler’e asılan üzümler

Buludu, horoz karası, devediş gibi iri taneli ve kalınca kabuklu dayanıklı üzümler kış için saklamaya elverişlidir. Bürük salkımlar incitmeden kesilip ‘hevenk’ denilen iğde çalısından uzun budaklı çubukların budaklarına takılarak soğuk damların tavanında asılmaya uygun hazırlanmış çivi ya da kancalara asılır. Bir kısım üzüm de yerlere hasır üzerine sergi yapılır. Yemeğe hasır üzerindekilerden başlanır. Soğuk damların ve bu özenli hazırlığın marifetiyle nerdeyse Mayıs ayına kadar taze üzüm yemek mümkün olur.

Kavun karpuz incitmeden toplanıp bez torbalar ya da fileler içinde tavana asılır. Yerlerde koyu yeşil siyah renkli üzeri benli kış kabakları sıra sıra dizilir. Yemek yapmada ve kabaklı pekmez yapımında kullanılır.

Soğuk damların marifetini merak ettiğinizi duyar gibiyiz.

­Avanos'taki kış hazırlıkları ve doğal besinlerin hazırlanışına ilişkin diğer haberlerimizi şu başlıklarla takip edebilirsiniz:

Yufka ekmekten ‘hamırsız’a Nevşehir’in ekmekleri

 

 

 

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.

Kabe
Canlı Yayın
Şuan Canlı Yayın
Canlı Yayın
AKRA CANLI
 / 
player image icon close icon
AKRA CANLI
Canlı Yayın
Canlı Yayın Add Icon volume up
 / 
Canlı Yayın
fast rewind
fast forward
Playlist
Bu özelliği kullanabilmek için üye girişi yapmanız gerekmektedir
  
Fikrini Paylaş
TAAHHÜTNAME

Hazırlamış olduğum ve sitenize gönderdiğim/ teslim ettiğim, tamamen orjinal ve bana ait olan, projemin/görüntü veya kaydımın, AKRA MEDİA tarafından kendisine ait kablolu/karasal/uydu, şifreli/şifresiz, free/paralı TV, video, DVD, VCD,VHS ,radyo, kaset, sinema ve sair mevcut yada ortaya çıkacak her türlü İşaret, ses ve /veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı ve tüm internet siteleri ve sosyal medya platformlarında yayınlamasına, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, işleme hakkı ve temsil hakkının kullanılmasına süresiz olarak müsaade ediyorum.

Projemin/görüntü veya kaydımın, bant, CD, VCD, DVD, GSM, MP3 Player, dijital kayıt vb. tüm yollarla kayıt, çoğaltma ve dağıtım haklarını, bilişim veya iletişim ortamında görüntülenmesini, iletilmesini, okunmasını, izlenmesini, dinlenmesini vb. interaktif veya normal CD, VCD, DVD, GSM, MP3 Player vb. şekilde basılarak veya ses kayıtlarının metin haline getirilip kitap olarak piyasaya sunulmasını sağlayacak her türlü materyal üzerine kaydı ile çoğaltılması, kullanılması, işlenmesi, yeniden ve genişletilmiş şekilde sesli, yazılı ya da görüntülü yayın haklarını, bu suretle de çoğaltılarak kullanılması, dağıtılması, pazarlanması vb. fikri, mali ve manevi haklarımın tamamını, programda gerekli görülen değişiklikleri yapma haklarımı bila bedel olacak şekilde, AKRA.MEDİA sitesine ve bu site'nin yetkilisi ve sahiplerine devir ve temlik ettiğimi, beyan, kabul ve taahhüt ederim.

Şehir Seçin
Close