­ABD’de Müslüman Olmak

Müslüman topluluklar, bugünün Amerika’sında tıpkı diğer topluluklar gibi doğal bir parçası hâline gelmiş durumda. Camiler aktif kullanılıyor, helal ürünler market raflarında bulunabiliyor, sokaklarda duyulan selamlaşmalar artık yadırganmıyor.

Zamanda biraz geriye bakılacak olursa Müslümanların Amerika’daki geçmişi sanılandan daha eskiye dayanmakta. Tarihçiler, ABD’ye gelen ilk Müslümanların 14. Yüzyılda bir kısmının Afrika’nın batısından, bir kısmının ise İspanya’dan ayrılan Mağribîlerin olabileceği yönünde iddiada bulunmakta. 16. yüzyılda ise “İstefan” adlı Müslüman bir rehberin bugünkü Arizona ve New Mexico’ya kadar ulaştığı kaydedilmekte.

Amerika’ya yerleşen bu ilk Müslüman gruplar içerisinde en dikkat çekici grup Afrika kökenli Müslümanlardı. Georgia’da, Sapelo Adası’nda yaşayan Gullah/Geechee halkından Bilali Muhammad ve ailesi, Arapça dua ve ibadetlerini nesiller boyu sürdürerek bu mirasın en bilinen temsilcilerinden biri oldu.

Ancak 19. yüzyılın sonlarından itibaren Suriye ve Lübnan’dan gelen göçmenlerle Amerika’daki Müslüman topluluklarda yeni bir dönem başladı. Ohio ve Michigan gibi Orta Batı eyaletlerine yerleşen bu topluluklar hem iş hayatına katıldı hem de ilk camileri inşa etmeye başladı. Ayrıca, 1915’te Maine’in Biddeford şehrinde açılan mescid, Amerika’da kayıtlara geçmiş en eski Müslüman ibadet yerlerinden biri olarak tarihte yerini aldı.

20. yüzyılın ortalarında ise Afro-Amerikan toplumunda İslami bir canlanma belirginleşti. 1950’lerden sonra gelen yeni göç dalgalarıyla İslami topluluklar daha da çeşitlendi. Bugün Amerika’da yaklaşık 4,5 milyon Müslüman yaşıyor ve bunun yüzde 42’sini ABD doğumlular oluşturmakta. Müslümanların yoğun olarak bulundukları eyaletlerin başında New York, California, Illinois ve New Jersey gelmekte. Nüfus genç: dörtte biri 18–24 yaş aralığında.

Müslümanlar meslek alanlarında da oldukça geniş bir yelpazeye yayılmış durumda. Yaklaşık yüzde 10’u mühendislik ve bilgi teknolojisi alanlarında, yüzde 8’i ise tıp ve sağlık sektöründe çalışmakta. Amerika’da yaklaşık 50 bin Müslüman doktor bulunuyor; bu sayı, ülke genelindeki hekimlerin yaklaşık yüzde 5’ine denk gelmekte. Eğitim seviyesi de ortalamanın üzerinde: topluluğun neredeyse yarısı üniversite mezunu veya daha yüksek bir dereceye sahip.

Ülke genelinde 2700’ün üzerinde cami ve yaklaşık 300 İslami okul bulunmakta. Bu okullarda 50 binden fazla öğrenci eğitim görmekte. Camilerin büyük bölümü hafta sonu çocuklara yönelik dersler düzenlemekte. Ayrıca Müslüman topluluğun kurduğu din eğitimi veren yüksekokullar ve lisans düzeyinde eğitim sunan üniversiteler de faaliyet göstermekte.

Amerika’da Müslüman olmak artık farklı ya da dikkat çekici bir durum olmanın sınırlarını aştı. Ülkenin birçok bölgesinde camiler, helal marketler ve Müslüman topluluklar gündelik hayatın olağan parçaları haline geldi. Bir zamanlar cuma namazı kılacak yer bulmakta zorlanan göçmenler, bugün kendi mahallelerinde ibadet ediyor, alışverişini yapıyor ve çocuklarını hafta sonu Kur’an kurslarına gönderebilmekte.

Camiler, Amerika’daki Müslümanların hayatında sadece ibadet mekânı değil, aynı zamanda sosyal bir merkez işlevi görmekte. Toplum dayanışması, sivil katılım, eğitim ve yardımlaşma faaliyetlerinin çoğu bu merkezlerden yürütülmekte. Birçok cami, bulunduğu bölgedeki hastane, okul, polis merkezi gibi yerel kurumlarla iş birliği yaparak çevrede yaşayanlara çeşitli destek ve eğitim hizmetleri sunmakta. Böylece camiler hem Müslüman toplumun hem de genel yerel halkın hayatına doğrudan dokunan bir rol üstlenmekte.

Helal gıdaya erişim de giderek kolaylaştı. Eskiden uzak mesafelere giderek alışveriş yapan aileler, bugün kendi mahalle marketlerinde bile helal ürün bulabilmekte. Göçmen nüfusu arttıkça talep de yükseldi; böylece hem farklı ülkelerin ürünlerini satan küçük dükkânların sayısı arttı hem de büyük market zincirleri raflarına helal sertifikalı ürünler ekledi. Restoranlar menülerine helal seçenekler koymaya başladı. “Halal options available” tabelaları şehirlerin sıradan bir görüntüsü haline geldi.

Ülkede Müslüman kimliği, artık toplumun tanıdığı ve saygı duyduğu bir gerçeklik. Muhammed Ali gibi spor ve kamusal alanda cesur duruş sergileyen isimler bu görünürlüğü artırdı; bugün ise bu kimlik spor, akademi, siyaset ve iş hayatında doğal bir yer edinmiş durumda. Yerel yöneticilerden kongre üyelerine kadar farklı seviyelerde Müslüman politikacılar artık Amerikan siyasetinin görünür bir parçası. 

Birçok şehirde Ramazan ve Kurban Bayramı resmi takvimlerde yer almaya başladı; bazı bölgelerde okullar bu günlerde tatil ediliyor ve belediyeler bayramlaşma programları düzenlemekte. ABD’de doğup büyüyen yeni kuşak Müslümanlar kimliklerini iki ayrı kültür arasında değil, iç içe geçmiş bir yapıda yaşamakta. Üniversite kampüslerinde Ramazan iftarları düzenleyen öğrenciler, başörtülü genç kadınlar, hafta sonu çocuklara ders veren gönüllüler ve toplumsal projelerde yer alan gençler… Hepsi inançlarını gündelik hayatın doğal akışı içinde sürdürmekte.

Amerika tarih boyunca farklı kökenden gelen insanların oluşturduğu bir ülke oldu. Bugün artık Müslümanlar da bu çeşitliliğin kalıcı bir parçası durumundalar. Artık "yeni gelenler" değiller, iş yerinde, okulda, sokakta, hayatın içinde varlıklarını belli ediyorlar. Camileri, marketleri, okulları ve mahalleleri ile Müslümanların Amerika’daki varlığı artık yerleşik bir gerçek haline gelmiş durumda.