01.Gün - Cehaletini Fark Et

Çoğu kişi doğru düşündüğüne yani düşüncelerinin doğru olduğuna inanır.  Kanaatlerimiz  bize  önceden  öğretilmiş  oldukları  için  bunları kritik ve analitik bir şekilde değerlendirmez ve doğru olduklarını savunuruz.

Cehaletinizle  yüzleştiğinizde  genellikle  haklı  olmadığınızın  farkına  varırsınız. Fikirlerinizin   doğruluğunu   ölçmek   için fırsat  ararsınız.  İnsanların  inandıklarının çoğunun  önyargı,  peşin  hüküm,  kısmen doğru ve bazen hurafe üzerine kurulu olduğunu fark edersiniz. Rutin olarak kendi kanaatlerinizi  sorgulamaya  başlarsınız.  Kanı  veya  kanaatleriniz  sizi kontrol edemez, siz onları kontrol edebilirsiniz. Böylece entelektüel tevazu -cahilliğinizle baş edebilme- yeteneklerinizi geliştirirsiniz.

Entelektüel tevazu, her zaman ve her yerde neyi bilip neyi bilmediğinizi  ayırt  edebilmektir.  Entelektüel  tevazuda  ilerleyenler,  aklın düşünmekten  daha  çok  bilmek  ve  deliller  aksini  ispat  ettiğinde  ise kendini haklı görmek gibi doğal eğilimleri olduğunun farkındadırlar. Düzenli aralıklarla farklı bakış açılarını açık bir şekilde temsil ettiğin- den emin olarak alternatif bakış açılarıyla düşünür ve onları -bertaraf etmek için değil- anlamak için çaba sarf ederler.

Ünlü Yunan filozofu ve eğiticisi Sokrates (M.Ö 470–399), entelektü- el tevazunun canlı bir örneğiydi. Örneğin:

“Sokrates bir seferinde, adalet, cesaret ve buna benzer kavramları bildiğini sanan bir kişiyle tartışmaya başladı. Sokrates kendine mahsus sorgulamasıyla sorular sorarak çıkarımlarda bulunuyor, karşısındaki bu çıkarımları kabul ya da reddediyordu. Her ikisinin de bildiklerini zan- nettikleri  konuları  yeterince  bilmedikleri  ortaya  çıktı  ve  öğrenmek için ortak çaba göstermeye karar verdiler. Sorunu çözemediler fakat bilgi eksikliklerinin farkına vardılar ve araştırmaya devam etme konusunda hemfikir oldular. (s.483)4

“Sokrates, kendi fikirlerinin, sözlerinin ve hareketlerinin tutarsız- lığının farkında olan, diğer insanların da tutarsız olup olmadıklarından şüphe duyan, kendinin bilgisiz olduğunu düşünen, muhataplarını da bu  noktada  kendisine  katılmaya  davet  eden  biriydi.  Böylece  o  ve onunla hareket edenler iyi olan neyse ona sımsıkı bağlı kalıyorlardı. (s.332)” 5

Entelektüel tevazuya sahip olan insanlar nadir bulunur. Bu kişiler bilmediklerinin,  bildiklerinden  daha  çok  olduğunun  farkındadırlar. Bilgilerinin sınırlarının farkında olarak sürekli  daha fazla öğrenmeye, entelektüel  yeteneklerini  geliştirmeye  ve bilgi  tabanlarını  genişletmeye çalışırlar.

Bugün dikkat edeceğiniz şey: Entelektüel kibir…

… gerçekte doğruluğunu bilmediğiniz bir şeyi yüzde yüz doğruymuş gibi savunma eğilimidir.   Bilgi kaynağının sınırlarını ve önyargılarını keşfetmeye  çalışın. Ahkâm  kesenlerin  tartışmalarında  kullandıkları, çarpıttıkları veya göz ardı ettikleri bilgileri sorgulayın. Medyada oku- duğunuz ve gördüğünüz şeyleri sorgulayın. İddia edilen “haberlerin” güvenilirliğine  dikkat  edin.  Haberi  “üreten”  kaynakları  sorgulayın. Çarpıcı bir açıklama yapacağınızı hissettiğinizde durun ve iddia ede- ceğiniz şey hakkında gerçekten ne kadar bilginiz olduğunu kendinize sorun.

Entelektüel tevazuyu geliştirme stratejileri:

1.  Kanaatinizin    doğru    olduğuna    dair    herhangi    bir    delil bulamadığınızda, “Yanlış düşünüyor olabilirim ama düşündüğüm şey...” veya “Bu zamana kadar inandığım...” veya “Bu konuda sınırlı bilgim dâhilinde derim ki...” demekle başlayın.

2.  Deliliniz  olmamasına  rağmen  fikirlerinizi  ne  zaman  ve  hangi sıklıkla savunduğunuzu görmeye çalışın. Bunu niye yaptığınızın bilincinde olun.

3.  Doğru olduğuna kesin olarak inandığınız sosyal, kültürel, siyasi, dini vb. düşüncelerinizi sağlam delillerle temellendirin.

4.  Daha  önce  dikkate  almadığınız  bakış  açılarını  temsil  eden alternatif bilgi kaynakları bulun.

5.  Yeni   düşünceler   “keşfetmekten”   ve   yeni   anlayışlara   açık olmaktan korkmayın.

6.  Çok   iyi   tanıdığınızı   sandığınız   bir   kişi   hakkında   kesin bildiklerinizin bir listesini yapın. Sonra, o kişi hakkında doğru olduğunu  düşündüğünüz  ancak  emin  olmadığınız  şeylerin  bir listesini  yapın.  Daha  sonra  o  kişi  hakkında  bilmediklerinizin bir  listesini  yapın.  Eğer  o  kişiye  güveniyorsanız  yaptığınız listeyi  gösterip  doğruluğunu  kontrol  ettirebilirsiniz. Aldığınız geri bildirimlerden elde ettiğiniz yeni anlayışlar ve içgörüler nelerdir?

Düşünme zafiyetlerimizi gösteren sorular:

•   Kendim,  belirli  bir  durum,  başka  bir  kişi,  ülkem  veya  dünya gidişatı hakkında gerçekten ne biliyorum?

•   Önyargılarım  ve  peşin  hükümlerim  ne  ölçüde  düşüncelerimi etkiliyor?

•   Doğru  olduğundan  emin  olmadığım  kanaatlerimin  ne  ölçüde etkisi altındayım?

•   Eleştirmeden  kabul  ettiğim  şeyler,  beni  olayların  içyüzünü görmekten nasıl alıkoyuyor?

•   Bugüne  kadar  içinde  yaşadığım  kültür,  gelenekler,  eğitim sistemi ve benzerlerinin çizdiği sınırların ötesinde düşünmeyi hiç denedim mi?

•   Başka görüşler, alternatif bakış açıları hakkında ne kadar bilgi sahibiyim?

•   Doğduğum  günden  bu  yana  yetiştiğim  çevre,  ebeveynlerim, eşim, kültürel çevrem, siyasi görüşlerim vb. kanaatlerimi nasıl biçimlendirdi?