28.08.1993 - B

Eûzübillâhimineşşeytânirracîm. Bismillâhirrahmânirrahîm

El-Hamdülillâhi rabbi'l-âlemîne hamden kesîran tayyiben mübâreken fîh. Kemâ yenbeğî li-celâli vechihî ve li-azîmi sultânih.

Ve's-salâtü ve's-selâmü alâ seyyidinâ ve senedinâ ve mededinâ Muhammedini'l Mustafa. Ve alâ âlihî ve sahbihî ve men tebiahû bi ihsânin ilâ yevmi'l cezâ.

Emmâ ba'd:

Aziz, muhterem ve sevgili kardeşlerim!

Çok kıymetli bir âlimin; Ebû Abdirrahman es-Sülemî'nin -rahmetullâhi aleyh ve kaddesallâhu rûhahû- yazmış olduğu çok değerli, mümtaz bir kitap olan Tabakâtu's-sûfiyye’sini okuyoruz. Ebû Abdirrahman es-Sülemî tasavvuf büyüklerinin hayatlarını ve mübarek fikirlerini toplamış, böyle bir eser meydana getirmiş. Ve bu eseri çok kıymetli Mısırlı bir profesör de çok güzel dipnotlar, ilaveler, açıklamalar yaparak neşre hazırlamış. Henüz Türk dilimize tercüme edilmemiş bir kaynak eser olduğu için; tasavvuf konusunda en salahiyetli, en meşhur, en büyük, en kıymetli şahısların sözlerini ve fikirlerini buradan öğrenebiliriz diye bu kitabı okuyoruz.

Kâle. "Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki."

Kâle. Kim?

Kâle kâle resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem. Önceki kâle'nin sahibi Ebû Umâme. "Ebû Umâme dedi ki."

Kâle Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem. "Peygamber Efendimiz şöyle buyurdu." diye Ebû Umâme, sahabî demiş.

İnne rûhe'l-kudusi nefese fî rûhî, inne nefesen len temûte hattâ testekmile ecelehâ ve testev'ibe rizkahâ. Fe-ecmilû fi't-talebi ve lâ yehmilenne ehadeküm istebtâe şey'in mine'r-rızki. En yetlubehû bi-ma'siyeti'llâhi. Fe-inne'llâhe te'âlâ yunâlü mâ indehû illâ bi-tâ'atihî.

Ebû Nuaym'ın rivayet ettiği hadîs-i şerîf, Ebû Umâme'den Câmiu's-sağîr'de de olan bir hadîs-i şerîf. Aşağıda hadisi "zayıf" diye tavsif etmiş. Ebû Umâme hazretleri Peygamber Efendimiz'in şöyle söylediğini naklediyor:

İnne rûhe'l-kudusi nefese fî rûhî. "Rûhu'l-Kudüs lakaplı olan Cebrail aleyhisselam benim ruhuma bu mânayı ilka eyledi ki."

İnne nefesen len temûte hattâ testekmile ecelehâ. "Hiçbir insanın nefsi, yaşam müddetini tamamlamadıkça, eceli gelmedikçe ölmeyecek. Herkes eceli gelinceye kadar yaşayacak; daha evvel ölmesi mümkün değil."

Ve testev'ibe rizkahâ. "Hiçbir kimse Allah'ın onun alnına yazdığı, tasnif ettiği rızkı tamamen alıncaya kadar, ecelini tamamlayıncaya kadar, rızkı tamamen eline geçinceye kadar ölmeyecek."

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem bundan ne sonuç çıkarıyor?

Fe-ecmilû fi't-talebi. "Binaenaleyh rızkınızı kazanmak ve elde etmek konusunda güzel davranın."

Ve lâ yehmilenne ehadeküm istebtâe şey'in mine'r-rızki. En yetlubehû bi-ma'siyeti'llâhi. "Yazılı olan rızkınızın gelmesinde bir gecikme vehmetmeniz, bu kanaat sizi o rızkı haramdan istemeye sevk etmesin."

Bu yanlış bir kanaat; çünkü rızkınız size gelecek, Allah yazmış. Eceliniz gelmeden ölmeyeceksiniz. Açlıktan da ölmeyeceksiniz, başka bir sebepten de ölmezsiniz. Rızkınızı almadıkça, tamamlamadıkça da ölmezsiniz. Binaenaleyh "Galiba gelmiyor. Öğle oldu, hala ortada yemek yok, limonata yok, karnım acıktı." diye rızkınızın biraz gecikmesi, rızkınızı haramdan elde etmeye, el uzatmaya sebep olmasın. "Rızık yazılı, gelecek, korkmayın, sakin olun, telaşlanmayın." demek.

Fe-inne'llâhe te'âlâ yunâlü mâ indehû illâ bi-tâ'atihî.

Günaha sapmayın. Günahtan, haramdan rızkınızı temin etmeye kalkışmayın, harama bulaşmayın. Çünkü Allah'ın iyi kullarına hazırladığı mükâfatlar, Allah'a isyan ederek alınamaz, elde edilemez. Sen haramla karnını doyurursan mâneviyatını kaybedersin, sevap alamazsın, cennete giremezsin. Allah'ın mükâfatlarına nâil olamazsın.

Telaşlanma rızkın gelecek; harama sapma, helalden şaşma. Helalden şaşarsan mükâfatları kaybedersin. Çünkü "Haram yiyip de Allah'ın mükâfatlarına ermek mümkün değil." mânası ifade ediyor Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem.

O halde nasıl olacağız?

Rahat olacağız.

"Allah benim rızkımı yaratmış." diyeceğiz, harama sapmayacağız. Rızkı kazanma yolunu ve yöntemimizi helalden seçeceğiz.

"İşsiz kalırım, aç kalırım."

Korkma hiçbir şey olmaz. Rızkın yazılı, gelecek. Sen rızkı aradın mı rızkın karşıdan seni arayarak bu tarafa doğru geliyor. Mutlaka çakışacak, karşılaşacaksınız. O da oradan seni arayıp geliyor. Ona da Allah emretmiş ki;

"Sen falancanın rızkısın, boğazından gir, midesine git."

O buraya gelecek, çare yok. Onun için telaş etmeye, harama sapmaya lüzum yok. Haram mesleklerden para kazanmaya kalkışmak akıllılık değildir. Hele hele insan derviş olur da haram yollardan para kazanmaya veya kazandığı işe haram karıştırmaya cesaret ederse, yalanla dolanla haramla kazancını kazanmaya kalkarsa o zaman ebediyen kendisine mânevî mükâfatlar gelmez duruma düşebilir.

Neden?

Çünkü Allahu Teâlâ'nın indindeki mükâfatlara isyanla varılamaz, ancak itaatle varılır.

Mânayı anladık mı?

Rivayet ettiği. Ebû Umâme hazretlerinden Ahmed b. Ebi'l-Havârî'nin rivayet ettiği hadîs-i şerîf bu. Allah, Ruhu'l-Kudüs olan Cebrail aleyhisselam'a bildirmiş.

Cebrail aleyhisselam da bunu Peygamber Efendimiz'in ruhuna vahy ü ilham eylemiş. Hiçbir nefis, eceli gelmeden ölmeyecek. Rızkını tamamen almadan ölmeyecek. Binaenaleyh rızkınızı istemekte, kazanmakta güzel yolu tercih ediniz. Yanlış, günah yollara sapmayınız. Sizden biriniz "Rızkı biraz gecikti." diye düşünerek günaha sapmak yoluyla rızkını temine kalkışmasın. Kimseyi "Rızkım gecikiyor." diye düşündürtmesin, harama saptırtmasın. Çünkü Allah'ın yanındaki mükâfatlara haram işleyerek, haram yiyerek, günaha saparak ulaşılamaz; helal yolla ulaşılır. Şimdi burada bir noktalı virgül koyalım, gelelim tasavvufa…

"Hocam! Ben tarikate girdim, ama feyiz almıyorum."

O zaman senin rızkında bir kusurun var veya davranışlarında günah var. Rızkında kusur var ki dervişlikten gelmesi gereken faydalar sana ulaşamıyor.

Neden?

Günah işliyorsun. Helal lokma yemiyorsun, haram karıştırıyorsun. Ondan dolayı böyle oluyor. Buna dikkat edelim. Böyle olur. Mânevî kaide budur. Hadîs-i şerîf de delili olmuş oluyor. Demek ki bu hadîs-i şerîfi numune olarak kitap yazmış oldu. Ahmed b. Ebi'l-Havârî'nin rivayeti.

Semi'tü'l-Hâkimi Ebâ Ahmede Muhammedebne Ahmedi'bni İshâke el-Hâfız. "Ebû Ahmed isimli Muhammed b. Ahmed İshak el Hâfız'dan."

Müellif "Hafız sıfatlı kişiden işittim." diyor.

Yekûlü "O da şöyle buyurdu." Semi'tü Saîde'bni Abdi'l-azîz el-Halebî. "Halepli Said b. Abdilaziz'den işittim." dedi. Yekûlü semi'tü Ahmede'bni Ebi'l-Havâriyyi yekûl. "Ben Ebu'l-Havârî'nin şöyle dediğini duydum." diye nakletmiş.

Bakalım ne söylemiş Ahmed b. Ebi'l-Havârî?

Men nazara ile'd-dünyâ nazara irâdetin ve hubbin lehâ. Ahraca'llâhu nûre'l-yakîni ve'z-zühdi min kalbihî.

Ahmed b. Ebi'l-Havârî şöyle buyurmuş:

"Kim dünyaya onu isteyerek ve onu severek bakarsa Allah onun gönlünden yakînin ve zühdin nurunu çıkarır."

Yakîn ne demekti?

"Şeksiz şüphesiz iman. Sağlam, tam, eksiksiz iman."

"İmanın nurunu ve zahidliğin nurunu kalbinden söküp alır, ruhsuz bırakır."

Kimi?

Dünyaya sevgiyle ve isteyerek bakanı. Dünyanın ne olduğunu burada, geçtiğimiz derslerde yeri geldikçe anlatıyoruz. Dünya; "ekvatoru olan, kutupları olan, enlemleri boylamları olan, beş kıtası okyanusları olan yer" demek değildir.

Araplar ona ard derler. Semâvâti ve'l-ard. "Semalar ve arz."

"Dünya" dediği "el-hayâtü'd-dünyâ"dır. Tam eksiksizi, tam hâli "el-hayâtü'd-dünyâ"dır. İki hayattan şimdiki hayatı yaşıyoruz; 40 yaşına, 50 yaşına, 60 yaşına geldik; genciz, orta yaşlıyız, ihtiyarız.

Bir "bu hayat" var, bir de öldükten sonraki "öteki hayat" var. Ona da "el-hayâtü'l-âhire" "öteki hayat" derler. Kim bu dünya hayatına isteyerek ve severek bakar, demek yani bu.  Bu dünya hayatı, bizim gayemiz değil. Bizim gayemiz âhiret. Biz bu dünyada misafir gibiyiz, yolcu gibiyiz. Biz buraya imtihan olmaya geldiğimizi biliyoruz. Bizim gayemiz bu dünyada günümüzü gün etmek, işimizi iş etmek, yükselmek, çalıp çırpıp yemek içmek, yan gelip yatmak, eğlenmek değildir. Bizim bu dünyadaki amacımız müslüman olarak âhireti kazanmaktır. Biz onun için değil dünyayı kazanmak, kazandığımız helal dünyalığı, âhiret için sadaka olarak veririz. Allah'ın rızasını kazanmak için veririz. Eğer Allah emretmişse âhireti kazanmak için yaşamımızı bile yitirmeye razı oluruz, canımızı bile feda ederiz. Allah için canımızı veririz. Gazi olmaya koşarız, şehit olmaya koşarız.

Neden?

Bizim amacımız bu dünya hayatı değil. Ama Avrupalı'nın, kâfirin, ehl-i dünyanın amacı bu hayattır. Ölmemektir, yaşamaktır, yemek içmektir, zevk etmektir. Gününü gün etmektir. Aramızda büyük fark var.

İslâmî anlayış ile kâfirlerin anlayışı arasında çok büyük bir fark var; ama bugünün müslümanları da kâfirlerin anlayışına yaklaşmıştır. Bugünün müslümanlarının kafasıyla bugünün Avrupalı'sının kafası arasında çok büyük bir fark yok. Avrupalı'ya benzemiş.

Halbuki bu mübarek ne diyor; "Bir insan; dünyaya isteyerek veya severek bakarsa onun gönlünden sağlam imanın nuru gider. Bir de zahidlik nuru gider. Zühd ü takvâ, ilm ü irfan gider. Ve çoğunun da gitmiş. Onun için "Dervişim." diyen insanların da çoğunda hayır yoktur. "Müslümanım." diyenin de hayrı yoktur. Camide de hayır yoktur, cemaatte de hayır yoktur. Bazen hocasında hayır yoktur. Yerine göre, rütbesine göre.

Neden?

İşin aslı bozulmuş, ilim irfan kalmamış, yerine başka şeyler gelmiş.

Allah bizi korusun, kurtarsın. Zor bir durumdayız. Yunanlı İstanbul'a hücum etse veya Bulgar veya Rus. Silahlanırız. Ama zevk ü sefasıyla keyfiyle dünya hücum edince hiç kimse silahını alıp savunmaya kalkmıyor. Hatta kapıları açmış, içeri buyur etmiş, başköşeye oturtmuş, seyrediyor. İşin doğrusu bu, gerçeği bu. Düşman, televizyon kutusunun içinden çıkıyor.

Peki ne oluyor?

Oradan çıkıyor, senin gözünden gövdene giriyor. Düşman senin içinde. Düşman senin gönlünde, senin aklında. Senin fikrini bozdu, aklını bozdu, mikrop içeride yayıldı. Sen kof bir çınar ağacına döndün. İçine yıldırım çarpmış, kurutmuş. Kuru bir ağaca döndün, farkında değilsin. Kalp kalmadı, gönül kalmadı. Ağlamak kalmadı, zikir kalmadı, fikir kalmadı.

Neden?

Televizyondan yayılan kötülükten buraya girdiği için. Bizden söylemesi!

Ve bi hâze'l-isnâd. Aynı hadîs-i şerîf, aynı kimseden rivayet edildiğine göre:

Kâle Ahmedü, Ahmedi'bni Ebi'l-Havârî başka bir sözünde şöyle söylemiş:

Efdalü'l-bikâi bükâü'l-abdi al âmâ fâtehû min evkâtihî alâ ğayri'l-muvâfakati ev bikâün âlâ sebeka lehû mine'l-muhâlefeti.

Bu sözünde Ahmed b. Ebi'l-Havârî neden bahsediyor?

Hayret edersiniz, ağlamaktan bahsediyor:

"Ağlamanın da en güzeli, en faziletlisi nedir?" onu anlatıyor.

Bizim ağlamakla ne işimiz var?

Biz yirminci yüzyılın insanlarının işi gülmek. Milletin işi; def ve çengi eşliğinde, radyo ve çalgı marifetiyle sinema ve televizyonla gülmek.

Ağlamakla ne işi var?

İşte bak eski insanlarla bizim farkımız çok net olarak ortaya çıkıyor. Onlar hem ağlamayı seviyorlar hem de "Ağlamanın en faziletlisi nedir?" diye bir de kalkıp onu söylüyorlar.

"En faziletli ağlama hangisiymiş?"

Bakın, hayretler içinde dinleyin. Doğru ama. Doğru da İslâm'dan ne kadar uzaklaştığımıza hayret ederek dinleyin. Çünkü bir göz ağlayamıyorsa kalbinin katılığındandır, gönlünün katılığındandır. Müslüman ağlayacak. Hz. Ömer radıyallahu anh'in ağlaması yanaklarına iz yapmış. Koca Hz. Ömer; bahadır, kahraman Hz. Ömer; ağlamaktan gözyaşları yüzüne iz yapmış.

Efdalü'l-bikâi "Ağlamanın en hayırlısı." Bükâü'l-abdi al âmâ fâtehû min evkâtihî alâ ğayri'l-muvâfakati " Allah'ın rızasına muvafık olmayan şekillerde vakitlerinden neleri kaybettiyse onlara ağlamasıdır." buyurmuş.

Bugünü nerede geçirdin?

"Plajda, gazinoda, pavyonda, eğlencede geçirdim." diyorsa bir insan işte buna ağlasın.

Allah'ın rızasına muvafık olmayan yolda, yerde geçirdiği vakitler üzerine ağlamasıdır.

Ev bikâün âlâ sebeka lehû mine'l-muhâlefeti. "Ya da geçmiş zamanlarında Allah'ın emirlerine muhalefet olarak günah kusur olarak neler işlediyse onun üzerine ağlaması."

Bu ağlama; insanın kendi kendisini ölçüp biçmesinden, kendi kendisini kontrol etmesinden, hesaba çekmesinden oluyor. Buna muhasebe derler. İyi bir müslüman kendi kendisini hesaba çeker. "Eyvah! Bugünümü Allah rızasına uygun geçiremedim." diye başlar ağlamaya. "Eyvah! Allah'ın emrine aykırı iş yaptım." diye başlar ağlamaya. İşte ağlamanın hayırlısı budur. Yoksa "Birisi vefat etti veya Karadeniz'de gemilerim battı veyahut ticaretimde zarar ettim." diye oturup ağlamak değil. Adam bunun için oturup ağlıyor. Bu dünyaya ağlamak değil; asıl âhiretten feragat ettiğine ağlaması lazım. Asıl ağlanacak o.

Ve bi-hâze'l-isnâd, semi'tü Ahmede, yekûlü: Yine bu rivayet zinciriyle en son râvî olan şahıs; "Ahmed b. Ebi'l-Havârî'nin şöyle dediğini işittim." buyurmuş.

Men amile bilâ ittibâ'i's-sünnete fe-bâtilun amiluhû. "Kim sünnete uymaktan gayrı bir şekilde amel eylerse."

İbadet, taat, ömür geçirmek, hayır hasenât bâbından bir şeyler yapmaya çalışıyor; ama sünnete uygun değil.

Fe-bâtilun amiluhû. "Sünnete aykırı olarak yapmak istediği bu işlerin hiç kıymeti yoktur."

Neden?

Sünnete uygun değil, bid'at. Bakın ne kadar sünnetten bahsediyorlar. Nasıl sünnet-i seniyyeye uymayı esas alıyorlar ve "Sünnete aykırı olarak yaptığın şeyler boş, kıymeti yok." diyorlar.

Ahberanâ Ebû Ca'ferin Muhammedü'b-nü Ahmede'bni Saîdin er-Râzî. -Deminki râvî-

Kâle: Haddesenâ Ebu'l-Fazl, el-Abbâsü'bnü Hamzate. Bu da ikinci râvî.

Haddesenâ Ahmedü'bnü Ebi'l-Havâriyyi. Bu da hayatını okuduğumuz mübarek.

Kâle. "Şöyle demiş."

Men arefe'd-dünyâ zehede fîhâ. Ve men arefe'l-âhirata rağibe fîhâ ve men arefe'llâhe âsere rizâhu. "Kim dünyayı bilirse dünyadan elini eteğini çeker, zahid olur. Dünyanın mahiyetine kanmayan, gerçek yüzünü bilen, dünyaya yüz vermez.

Ve men arefe'l-âhirata rağibe fîhâ. "Kim âhireti bilirse, âhirete rağbet eder."

Dünyanın gerçek çehresini bilen, ondan yüz döndürür. Âhiretin gerçek mahiyetini anlayıp sevip kavrayabilen âhirete heves eder, rağbet eder, kazanmaya gayret eder."

Ve men arefe'llâhe âsere rizâhu. "Kim Allah'ı bilirse ârif olursa."

Âsere rizâhu. "O'nun rızasını her şeye tercih eder, O'nun rızasını esas alır, Allah'ın razı olduğu şeyi yapmaya koşar."

Velev ki cümle cihan halkı kendisine kızsa bile. Velev cümle cihan halkı karşısına dikilse bile. Velev cümle cihan halkı kendisine düşman olsa bile. Allah'ını bilen, Allah'ın rızasını her şeye tercih eder. O istikamette çalışır. Dünyayı bilen, dünyanın gerçek yapısını mahiyetini anlayan, dünyadan yüz çevirir.

"Ne mülevves bir yermiş yahu, ne çirkinmiş, ne aldatıcıymış! Ne tatsız tuzsuz bir şeymiş. İstemem dünyayı!"

Kim âhireti iyi tanırsa; "Aman ne kadar güzelmiş! Ben bunu istiyorum, bunun için çalışacağım." der.

Kim Allah'ı tam bilirse o da Allah'ın rızasını her şeyden; ana baba, dost, evlat, karı koca, ıvır zıvır, hepsi bir tarafa. Allah'ın rızası bir tarafa.

Büyüklerimizden öğrendiğimiz üzere biz ne diyoruz?

İlâhi ente maksûdî ve rıdâke matlûbî diyoruz. Bu mâna:

"Yâ Rabbi! Maksudum sensin. Ben senin rızanı kazanmak istiyorum. Her işimde amacım bu." diyoruz. Böyle olması lazım.

Allah-u Teâla Hazretleri cümlenizden razı olsun. Cümlenizi Peygamber Efendimiz'in sevgisine, şefaatine, iltifatına nail eylesin. Peygamber Efendimiz'in has ümmeti olmanızı nasip eylesin. Dünya ve ahiretin her türlü tehlikelerinden koruyup, dünya ve ahiretin her türlü hayırlarına erdirdiği kullarından eylesin. Firdevsi Âlâda Peygamber-i Zişan’ımıza cümlenizi komşu eylesin. Cennet nimetleriyle mütena'ım eylesin.