24.06.1995 - Ebû Türab en-Nahşebî B

 Eûzübillâhimineşşeytânirracîm. Bismillâhirrahmânirrahîm

El-Hamdülillâhi rabbi'l-âlemîne hamden kesîran tayyiben mübâreken fîh. Kemâ yenbeğî li-celâli vechihî ve li-azîmi sultânih.

Ve's-salâtü ve's-selâmü alâ seyyidinâ ve senedinâ ve mededinâ Muhammedini'l Mustafa. Ve alâ âlihî ve sahbihî ve men tebiahû bi ihsânin ilâ yevmi'l cezâ.

Emmâ ba'd:

Aziz, muhterem ve sevgili kardeşlerim!

Çok kıymetli bir âlimin; Ebû Abdirrahman es-Sülemî'nin -rahmetullâhi aleyh ve kaddesallâhu rûhahû- yazmış olduğu çok değerli, mümtaz bir kitap olan Tabakâtu's-sûfiyye’sini okuyoruz. Ebû Abdirrahman es-Sülemî tasavvuf büyüklerinin hayatlarını ve mübarek fikirlerini toplamış, böyle bir eser meydana getirmiş. Ve bu eseri çok kıymetli mısırlı bir profesör de çok güzel dipnotlar, ilaveler, açıklamalar yaparak neşre hazırlamış. Henüz Türk dilimize tercüme edilmemiş bir kaynak eser olduğu için tasavvuf konusunda en salahiyetli, en meşhur, en büyük, en kıymetli şahısların sözlerini ve fikirlerini buradan öğrenebiliriz diye bu kitabı okuyoruz.  

Ve kâle Ebû Türâb. "Aynı râvi Ebû Türab hazretlerinin şöyle buyurduğunu rivayet ediyor:"

Sebebü'l-vüsûlü ila'l-lahi seb'a aşrete derece ednâhâ el-icâbetü ve a'lâhâ et-tevekkülü ala'l-lâhi bi-hakîkatihî. "Allah'a ulaşmak on yedi derecededir..."

Allah'a ulaşmanın sebebi on yedi şeydedir. İnsan bu on yedi şeye sahip olursa o zaman Allah'a kavuşur, evliyâ olur, keramet sahibi olur, gözü gerçekleri görür, gönlü nurlu olur, canlı olur. İşte o zaman hayatını okuduğumuz, sevdiğimiz, saydığımız Allah'ın sevgili kulları, evliyâsı gibi;

kabirlerini ziyaret ediyoruz, ruhlarına fâtihalar okuyoruz, öyle insan olur.

Allah'ın sevgili kullarının, mübarek insanların türbelerini ziyaret ediyoruz. Mesela Ebâ Eyyûb el-Ensârî hazretlerini ziyaret ediyoruz. Türbesinin önü, camisinin avlusu dolup taşıyor, kaynıyor, herkes ziyaretine gidiyor.

Neden?

Ebâ Eyyûb el-Ensârî hazretleri Peygamber Efendimiz'in zamanında yaşamış, onun mübarek cemalini görmüş, evinde Peygamber Efendimiz'i misafir etmiş.

Nasıl bir insan?

Çok yüksek, çok kıymetli bir insan; başımızın tacı, beldemizin medâr-ı iftihârı, "mihmandâr-ı peygamber" diyoruz, ziyaret ediyoruz. Tabi Allah'ın sevgili kulu olduğu zaman olağanüstü haller de oluyor. Meryem Validemiz'in önünde yiyeceklerin hâsıl olması gibi. Kur'ân'dan misal veriyoruz; değil mi?

"On yedi madde var." diyor ama on yedisini saymamış.

Ne yapmak lazım?

Kütüphaneleri karıştırmak lazım. Ebû Türab en-Nahşebî'nin kitapları var mı araştırmak, yazdığı eserlerin peşine düşmek lazım.

"Allah'a kavuşmak için bu on yedi şey nedir?" araştırmak lazım.

Tabi biz burada bunu yapabiliriz. Vaktimiz olsa Süleymaniye kütüphanesine gideriz, alfabetik kataloglardan Ebû Türâb en-Nahşebî hazretlerini ararız; Süleymaniye Kütüphanesinde hangi kitapları var diye kataloglara bakarız, kitaplarını alırız, karıştırırız.

Allah her isteyene istediğini veriyor. Bunu karşımıza çıkartır. Sen Allah'a kavuşmayı iste, onun peşine düş de Allah sana vermesin, olur mu?

Allah cömert; sen iste, Allah verir. Allah'a kavuşmak için 17 şey lazımmış. Onlar nelermiş, orada öğrenirsin.

Biz bu işin yolunu biliyoruz da ama zamanımız olur olmaz, gideriz gidemeyiz. Zengin yazma eser kütüphanelerimiz var; birisi Süleymaniye kütüphanesi. Yüzbinlerce eski eser var; orası hazine. İnsan oraya girse çıkmak istemez. O kitapların hepsi altından, gümüşten, zümrütten, elmastan kıymetli. Orada ansiklopedilerden Ebû Türâb en-Nahşebî hazretlerini araştırın. Bakarsınız Süleymaniye kütüphanesinde olmaz da Mısır'daki Hidiviyye kütüphanesinde, İskenderiye kütüphanesinde, Mekke-i Mükerreme kütüphanesinde, Medine-i Münevvere kütüphanesinde, Bağdat kütüphanesinde olur.

Ebû Türâb en-Nahşebî'nin bir kitabı varmış; tasavvuf, mârifetullah, Allah'a kavuşmak üzerineymiş. Bu işi yapabilecek, vakti müsait olan arkadaşlara vazife veriyoruz.

İstanbul'daki kütüphanelerde Ebû Türâb en-Nahşebî hazretlerinin kitaplarını araştırın, kataloglardan listesini çıkarın, o kitapları isteyin, biraz sayfalarını karıştırın, ne olduğunu anlamaya çalışın.

Üsküdar'da Aziz Mahmud Hüdâyî hazretlerinin kitaplarının da olduğu bir eski eser kütüphanesi var; Selimağa kütüphanesi. Üsküdar'a gidebilirsiniz. Süleymaniye Kütüphanesi var, Süleymaniye caminin karşısındaki aralıkta Nuruosmaniye kütüphanesi var, Köprülü kütüphanesi var. Muhtelif yerlerde böyle kütüphaneler var, ansiklopediler var.

Kütüphaneye gitmeden, ansiklopedileri karıştırarak da bu zât-ı muhteremin hangi eserleri olduğunu bulabiliriz.

Hangi eserleri var? Allah'a kavuşma ile ilgili konular hangi kitabında var? Oradan bulunabilir.

"Allah'a kavuşmak on yedi dereceden geçmekle, on yedi dereceyi elde etmekle olur."

Ednâhâ. "En aşağısı."

Bu on yedi derecenin en aşağısı.

el-İcâbetü. " Allah'a icabet etmek."

İcabet etmek ne demek?

Bir yere davet olunduğu zaman gitmeye; "davete icabet" diyoruz.

Allah diyor ki;

Vallâhi yed'u ilâ dâri's-selâm. "Allahu Teâlâ hazretlerinin hepinize daveti var."

Vallâhi yed'u ilâ dâri's-selâm. "Allah darü's-selâm olan cennete hepinizi davet ediyor."

Ey cemaat-i müslimîn!

Allah hepinizi darü's-selâm olan cennete davet ediyor.

Ve yehdî men yeşâü ilâ sırâtın müstakîm. "Ve dilediği kulları da sırât-ı müstakîme sevk ediyor." Sırât-ı müstakîme dahil ediyor, yürüttürüyor. Demek ki esas itibariyle Allah hepimizi cennete davet ediyor.

Biz ne yapacağız?

Yâ eyyühe'l-lezîne âmenû. "Ey iman eden kullarım!" dediği zaman biz ne yapacağız?

Lebbeyk diyeceğiz.

Hacı hacca giderken ne diyor?

Lebbeyk, Allâhümme lebbeyk diyor.

Ne demek?

Yâ Rabbi! Kur'ân-ı Kerîmden öğreniyoruz. Sen İbrahim aleyhisselam'a demişsin ki:"

Ve ezzin fi'n-nâsi bi'l-hacci ye'tûke ricâlen alâ külli dâmirin ye'tîne min kulli feccin amîk.

"Çık, kullarıma seslen! Senin bu yaptığın, tamir ettiğin Kâbe'yi haccetmeye, ziyaret etmeye gelsinler." diye emretmişsin. O da demiş ki: "Yâ Rabbi! Ben bağırayım ama sesimi nereye kadar duyurabilirim? Ebû Kubeys dağının üstüne çıktım, bağırdım ama sesim nereye kadar gidebilir?"

-Mekke'deki dağın tepesinden bağırıp da nereye kadar sesini duyurabilir?-

Allahu Teâlâ hazretleri buyurmuş ki:

"Yâ İbrahim! Sen bağır! Bağırmak senden, duyurmak benden."

İbrahim aleyhisselam dağın tepesine çıkmış, demiş ki;

"Ey insanlar! Allah'ın emri ile ben Kâbe'yi tamir ettim. Allahu Teâlâ hazretleri sizi beytine, Kâbe'yi ziyarete davet ediyor, Allah sizi çağırıyor; haberiniz olsun."

Allah ne emretti ise peygamberler yapar.

Çıkmış, ezan okur gibi;

"Ey insanlar! Kâbe'yi ziyarete gelin, hac edin." diye bağırmış.

Biz asırlar boyunca buradan kalkıp hacca giden bütün hacılar ne yapıyoruz?

İhrama giriyoruz; "lebbeyk Allâhümme lebbeyk" diyoruz.

Lebbeyk ne demek?

"Geliyorum yâ Rabbi!" demek.

Çağırılan insanın söylediği sözüdür.

Arapça'da Ahmet tâl hüna. "Ahmet buraya gel!" dedim. Ahmet öbür tarafta başka şeyle meşgul oluyorken bu tarafa döner ne der?

Lebbeyk, "Tamam, geliyorum." der.

Lebbeyk, bir çağrının cevabıdır; "Tamam geliyorum." mânasına gelir.

Hacı ne diyor?

Lebbeyk Allâhümme lebbeyk. "Yâ Rabbi! Çağırdın geliyorum yâ Rabbi! Geliyorum yâ Rabbi! Geliyorum." diye diye gidiyor.

O çağırmayı düşünerek;

"Geliyorum yâ Rabbi! Davet ettin, geliyorum." diyor.

Sonra orada en hoşuma giden de; duyûfu'r-rahmân "Rahmân'ın misafirleri" sıfatı. Ağzımı ballandırıyor. Hacıların sıfatı. Yolun kenarına yazmışlar. Radyo ilanı var; saat, güzel koku, teyp ilanı var. Hacılar otomobille Cidde'den Mekke'ye doğru giderken lebbeyk Allâhümme lebbeyk diye diye gidiyor. Yolun kenarında levhalar var; -her kara yolunun kenarında levhalar var ya- orda bir de bakıyorsun levhalar araında bir levha dikkatini çekiyor:

Merhaben bi-duyûfi'r-rahmân. "Ey rahmânın misafirleri! Hoş geldiniz."

Aman yâ Rabbi! İnsan eriyor, nasıl hoşuna gidiyor.

"Merhaba, hoş geldiniz, ey rahmanın misafirleri!"

Tabi ya ne sandın biz Rahmân'ın misafirleriyiz. İnsanın koltukları kabarıyor, hoşuna gidiyor.

Allah'a kavuşmanın merdivenlerinden birincisi, bir kere davete icabet edeceksin.

Evvela lebbeyk, Allâhümme lebbeyk diyeceksin.

Vallâhü yed'u ilâ dâri's-selâm. "Ey müslümanlar! Allah sizi cennete çağırıyor, haberiniz olsun."

Ne diyeceksiniz?

Lebbeyk Allâhümme. "Tamam Ya Rabbi! Geliyorum." diyeceksiniz.

İlki, icabet edeceksiniz. Bir kere ilk istek sende olacak, sırt dönmeyeceksin, davete kulak tıkamayacaksın. Allah çağırıyor.

"Geliyorum yâ Rabbi! Tamam, davetini aldım." diyeceksin.

O duygu olmadan olur mu?

"Bana ne ya!" diyen insana bir şey olur mu?

Olmaz!

"Bana ne!"

Bana neyse "Bana ne!" o zaman."

Bir şey olmuyor işte. İlk önce icabet olacak.

"Tamam yâ Rabbi! Anladım yâ Rabbi! Geliyorum yâ Rabbi!"

Muhterem kardeşlerim!

Millet Arapça bilmiyor da hiç dinlemiyor; şu minarelerdeki ezanlar eritir insanı.

Hayya ale's-selah. "Namaza gel!" diyor.

Hayya ale's-salâh.

Müezzin mikrofonla veya kendi sesiyle sesleniyor; hayya ale'l-felâh, "Kurtuluşa gel!" diyor.

Hayyâ, "Davran, haydi!" mânasına, "Haydi! namaza davran!"

"Bana ne?"

"Sana ne olur mu? Allah çağırıyor. Müezzin kendiliğinden söylemiyor ki! Allah peygamberine söylemiş, peygamberi sünnetinde, hadisinde bildirmiş; ezan böyle bir şey, Allah'ın daveti.

Allahü ekber, Allahü ekber diye başlıyor, eşhedü en lâ ilâhe illallah diyor. Her zaman bangır bangır bağırıyoruz semalara. Allah'ın varlığını, birliğini kabul eden insanlarız biz; sıradan insanlar değiliz. Ama sıradan insanlardan da aşağı düşmüşüz Çünkü mânayı kaybetmişiz. Gönülde mânayı fehmetme olmayınca böyle oluyor.

İnsan bu hayyâ ale's-salâh'ın, hayyâ ale'-felâh'ın mânasını bilse erir. Kur'ân-ı Kerîm'in âyetlerini okuduğu zaman erir.

Sen Kur'ân-ı Kerîm'i dinlemiyor musun?

"Dinliyorum."

Orada hatim indiriyorlar; sen de geçiyorsun sadaka'llâhü'l-azîm diyorsun.

İyi ama ne anladın?

"Hiç! Hiçbir şey anlamadım"

Bu sene anlamadın, bir daha ki sene anlar mısın?

"Yok!"

On sene sonra anlar mısın?

"Yok."

Yüz sene sonra anlar mısın?

"Yok."

Bu gidişle belli.

Perşembenin gelişi çarşambadan belli olur. Bu kafayla oraya varılmaz. Bu yönelmeyle o tarafa gidilmez.

Ne olacak?

İnsanda aşk olacak, Allah'ın davetine icabet olacak.

"Yâ Rabbi! Geliyorum. Yâ Rabbi! Sen çağırmışsın, Es'ad hoca söyledi, o kürsüden davetini duydum, tamam, geliyorum." diyeceksin.

Gelmenin çaresine bakacaksın, araştıracaksın.

"Aman yâ Rabbi! Ben Arapça'yı bilmiyorum. Sen bana Kitab'ı Arapça göndermişsin."

Hemen yarın Arapçayı öğrenmeye başlayacaksın.

"Bana ne!"

Hay Allah kahretsin bu bana neyi! Bana ne, bana ne! Sana ne olur mu, Arapça'yı öğreneceksin; dinini, Allah'ın yolunu öğreneceksin, düşüneceksin.

Hayya ale's-salâh!

Bu müezzin sabahleyin ne diye bangır bangır bağırıyor?

"Sen beni uykumdan uyandırdın." diye adam hırsından terlik atıyor.

O senin iyiliğini istiyor. Daha ne istiyorsun? Sen uyuyordun; seslendi, seni uyardı.

Uyandırdığına kızıyor. Allah'ın onu kurtuluşa çağırmasını düşünün:

"Uyuma, kalk; elinden fırsatı kaçırma!"

Hani külhâninin birisi çıksa ne yapar?

Efe; omzunu bir tarafa atmış, bağırır çağırır.

O ne yapıyor?

Hayya ale'l-felâh, "Kurtuluşa gel!" diyor.

O da kalkmış; "Şu müezzinin yaptığına bak; beni tatlı uykumdan uyandırdı." diyor, müezzinin kafasına terlik fırlatıyor.

Birisi öyle yapmış. Sultanahmet'te Sokullu Mehmet Paşa caminin minaresi meyilden dolayı yakın; çok kızmış, müezzinin kafasına terliği fırlatmış, savurmuş; tutturamamış tabi.

Memlekette gericilik var! Ezanlar da susturulamıyor!

Ne yapsın?

"Ezan olmayan, cami olmayan bir yer yok mu?" demiş.

"Var." demişler.

"Neresi?"

"Levent."

Sultanahmet'teki daireyi satmış, Levent'te bir daire almış.

Oh be! Ezansız bir semt; istediği kadar uyuyacak. Kimse ona Hayya ale'l-felâh; "Kurtuluşa gel, iki cihan saadetine er!" demeyecek. O da uyuyacak; orada leş gibi yatacak. Ama Allah'ın işleri enteresan, hikmeti var. Rabbimin hikmeti; bir süre sonra tam adamın dairesinin karşısına cami yapmışlar.

Fesübhanallah!

Adeta alay ediyor Allah! "Davetimden kaçamazsın, bu böyle olacak." diyor.

"Hay Allah! Burada da ezandan kurtulamadım." demiş.

Kurtulamayacaksın!

Moskova'ya gitse Roma'ya gitse gidebilir. Şimdi Roma'da da cami yaptılar, papa da açtı.

Nereye gidecek?

Bir yer bulabilir ama bak Allah alay ediyor; "Kaçamazsın, aklını başına topla!" diyor.

Belki de merhametinden, "Belki bu sefer yumuşar." diye yine davet ediyor.

Hayya ale'l-felâh. "Kulum, nereye kaçıyorsun? Cehenneme gireceksin, zarar edeceksin. Gel buraya, cennete gel!"

Yine söylüyor; belki de öyle anlamamız lazım.

Allahu Teâlâ hazretleri kızmıyor. Binlerce milyonlarca kusur, günah işliyoruz kızmıyor; kızsa hepimizi toz eder. İşte atom bombası, insanlar bir zerreyi patlattığı zaman neler oluyor, görüyorsunuz. Bir zerreye "Patla!" dese patlar; mahvoluruz.

Bin tane kusur işliyoruz; "Belki bin birincide düzelir." diye kahretmiyor; affediyor, bağışlıyor. Tevbe edince, ağlayınca; "Benim kulum ağladı." diye affediyor. Ama bizim de biraz insafa gelmemiz, biraz ciddi olmamız, anlamamız lazım. Allah cennete çağırıyor. Peygamber göndermiş, elçi göndermiş.

"Kime?"

"Sana."

"Allah Allah! Ben o kadar kıymetli miyim?"

Evet, çok kıymetlisin. Kendi kıymetinin farkında değilsin Allah sana elçi göndermiş.

"Âlemlerin Rabbi mi bana elçi göndermiş?"

Ağlar insan ya; "Âlemlerin Rabbi bana elçi göndermiş!"

Tabi ya. Kitap göndermiş, elçi göndermiş.

Elçiyi dinlemez, Kitab'ı okumaz, hitaba muhatap olmaz.

Ne olacak ondan sonra? Âhirette ne diyecek?

Mülk suresinde şöyle buyuruluyor:

Ve kâlû lev künnâ nesmeu ev na'kılü mâ künnâ fî ashâbi's-saîr. "'Ah, keşke duysaydık, akletseydik bu cehennemliklerin arasında olmazdık.' diyecekler."

Onlar böyle cehenneme gelirken melekler şaşacak.

E lem ye'tiküm nezîr? "Size cehennemi anlatan; bu tehlikelerden uyaran, ikaz eden bir insan gelmedi mi?

Kâlû belâ. "Gelmez olur mu, geldi."

Fe-kezzebnâ ve kulnâ mâ nezzela'l-lâhu min şey'. "'Allah bir şey indirmedi.' diye inkâr ettik." diyecekler.

Bugün burada inkar edenler, orada Allah'ın vaat ettiği her şeyin hak olduğunu gördükleri zaman;

E leyse hâzâ bi-hakkı. "Bunlar hak, değil mi? -Sizin inkâr ettiğiniz şeyler masal mıymış?- Bak gerçek değil mi?"

Gerçek!

O zaman anlayacak ama iş işten geçecek.

Mü'min olmak; gerçek mânasıyla, hakikatiyle Allah'a tevekkül etmektir. Allah'a tevekkül edeceksin. Bu sözü söyleyen bak nasıl tevekkül ediyor. Çöle susuz, azıksız yürüyüp gidiyor; tevekküle bak.

Tevekkül, Allah'a dayanmak, Allah'a güvenmek; çok mühim bir huy, çok mühim bir duygu. İnanan bir insanın işi. İnanmayan insanın tevekkülle işi yok, tevekkül edemez. Ama inanıp da hakkıyla Allah'a tevekkül edene Allah yardımını eriştirir.

Çok misalini gördüm. Kendi hayatımda, çocukluğumdan beri pek çok misalini gördüm.

İnkârı, küfrü, ateizmi biz duymadık mı? Felsefe okumadık mı?

Hepsini biliyoruz. Her türlü fikir, kafamızın şu deliklerinden aklımıza girdi; biz de hepsini biliyoruz. Cumhuriyet devrinde yaşadık. İşte bu ortamda. Hepsini biliyoruz. Bunların bildiği her şeyi biliyoruz; bilmediklerini de biliyoruz. Çok yaşadım, çok misalini gördüm:

Sen Allah'a hakkıyla tevekkül edersen Allah müthiş bir şekilde, insanın tüylerini diken diken edecek şekilde insana yardım ediyor.

Hacca gidiyoruz, Amman'da bir ahbap var. Bir ahbap ama ne adresi var ne telefonu; hiçbir şeyi yok. İsmini de tam bilmiyoruz. Amman kocaman şehir. Hiçbir şey bilmiyoruz. İçimizde tevekkül erbabı var, er kişiler var. Kafileyiz ama içimizde çok ârif insanlar var. Aradığımız adam, bir yol kavşağında karşımıza çıkıyor. Ya biz de seni arıyorduk. Sarılıyoruz; "Gel arabamıza, hadi bakalım evimize."

Nasıl oldu?

Allah'a tevekkül ettik; Allah o adresini aradığımız adamı karşımıza çıkardı. İşte böyle! Nasıl olduğunun misali; hayatımızdan misal.

Okuyoruz, üflüyoruz imtihana gidiyoruz. Kardeşlerimiz yarın imtihana girecek. İşte bak Ebû Türâb en-Nahşebî'den cevap çıktı:

"Allah'a tevekkül et, dayan; Allah sana imtihanda yardım eder."

"Yâ Rabbi! Ben bu dersi çalışamadım."

Evet, çalışmamak ayıp, günah, doğru değil. Çalışıp girseydin daha iyiydi.

"Çalışamadım ama sen bu imtihanda beni mahcup etme, geçir. Bana şu sorular çıksın."

O sorular çıkıyor. İmtihana giriyorsun. Bakalım hangi sorular çıkacak? Titriyorsun; o üç soru, üç konu dışında çalışamamışsın, bilmiyorsun. Mümeyyiz; "Söyle bakalım." diyor, başından aşağı kaynar sular dökülmüş gibi oluyor.

Soru bir; tıkır tıkır söylüyorsun. Soru iki; tıkır tıkır söylüyorsun. Soru üç; tıkır tıkır söylüyorsun. Tevekkül işte böyle.

En aşağısı icabet; en yukarısı tevekkül.

Kâle ve kâle Ebû Türâbin leyse mine'l-ibâdâti şey'ün enfeu min ıslâhı havâtırı'l-kulûb. "Aynı râvinin rivayet ettiğine göre Ebû Türâb demiş ki."

Leyse mine'l-ibâdâti şey'ün enfeu min ıslâhı havâtırı'l-kulûb.

İbadetler var.

Neler?

Namaz, oruç, zekât, hac.

Bitti mi?

Hayır; daha çok…

Mesela tefekkür ibadettir, sükut ibadettir; millet bunları bilmiyor.

Millet sükûtu bilmiyor, çocuklarda bilmiyor bağırıyor. Bilseler bağırmayacaklar. Sükût da ibadettir.

Başka böyle ibadet olan şeyler var.

İbadetlerin hepsi faydalıdır da en faydalısı hangisidir?

Leyse mine'l-ibâdâti şey'ün enfeu. "İbadetlerin içinde şundan daha faydalı bir ibadet yoktur:" Islâhı havâtırı'l-kulûb. "Kalbin hatıralarını, havâtırını ıslah etmekten daha faydalı bir ibadet yoktur."

Buradan iki şey anlıyoruz:

Bir; insanın kendi kalbiyle, kalbine gelecek fikirlerle uğraşması, onları ıslaha çalışması ibadettir. Birinci hakikat bu.

"Bunu bilmiyordum!"

Daha neler bilmiyoruz.

Birisi bu; insanın kalbini, gönlünü ıslah ve kontrol etmesi, gönlündeki şeyleri temizlemesi, gönlüne nazar etmesi ve işe yaramayan şeyler varsa onları gönlünden çıkarması; bu ibadettir.

Islah. Kalbini ıslah etmek; gönlündeki fikirleri, niyetleri, düşünceleri ıslah etmek. Tamam, bu ibadet ve ibadetlerin en faydalısı.

Neden?

Sen kalbini temizleyebildin mi Allah tecellî edecek.

Sen Allah'ı nereden bileceksin? Hiç düşündün mü? Allah'ı bu gözle görebilir misin?

Göremezsin.

Niye?

Güneşe bile bakamıyorsun da ondan.

Musa aleyhisselam; "Cemalini göster yâ Rabbi!" dedi.

"Yâ Musa! Göremezsin. Çünkü bu gözle görülmez." dedi.

Bu göz, Allah'ı müşahedeye mütehammil bir uzuv değil. Kör olur, göremez, yanar.

Bu gözle görülmezse ne kaldı, ne yapacak?

Gönül gözüyle görecek, gönlünden bilecek.

Müşahede gönülde olur. Gönülde olacak ama gönül karma karışık, pis, tıklım tıklım dolu.

Gönlünde, kalbinde ne var?

Kalp burası ya.

Bak bakalım neler var?

Dünya var; keyif, zevk, kin, hırs var. Burası tıklım tıklım dolu, ardiye, çöplük, pis. Kollarını sıvayacaksın, buradan bunları çıkaracaksın. Kin kalmayacak, kibir kalmayacak, başka düşünceler kalmayacak.

"Hocam! Ben senin dervişin oldum ama Allahu ekber diyorum, namaza duruyorum aklımdan kötü, müstehcen şeyler geçiyor."

Kalbine bir yerden, yarıktan pis su giriyor. Yarık var, bozuk bir yer var; oradan kalbine pis şeyler geliyor. Allahu ekber diyormuş, aklına müstehcen şeyler geliyormuş. Tamir edilmesi lazım. İçine pis şeyin girmemesini sağlamak lazım. İçine girmiş olan pis şeyleri def etmeyi bilmek lazım. Oradan defol diye savurup atmasını bilmek lazım. O çalışmayı yapmamış; içine gelen fikirleri atmasını bilmiyor.

O zaman Allahu ekber diye namaza durduğu zaman önüne bakkal geliyor, hesap geliyor, yarınki dersler geliyor, dünkü olaylar geliyor, mecmua geliyor, resim geliyor. Tabi şeytan da getiriyor.

Sen gündüz bir mecmuanın müstehcen resmine baktın; şeytan şimdi onu aklına getiriyor. Sen ona baktın; şeytan şimdi seninle alay ediyor. Gözünü korumadın, gözünden içine girdi, oradan kalbine sızdı. Tam namazda senin karşına çıkıyor.

"O halde ibadetlerin en faydalısı; insanın içine gelen bu havâtırı ıslah etmesi, iyi şeyleri hatıra getirtmesi, kötü şeyleri düşünmemesi ve kalbini temizlemesi."

Yolda gelirken bizim Akra radyosunu açtım, dinliyoruz:

Ebû Zer el-Gıfârî'nin hanımına sormuşlar radıyallahu anh.

Ebû Zer el-Gıfârî hazretleri sahabeden, Peygamber Efendimiz'in sevdiği bir sahabe.

Ben hayret ettim; siz de muhakkak hayret edeceksiniz.

"Tek başına, sabahtan akşama kadar tefekkür ederdi." diyor.

Yarım saat, on beş dakika, beş dakika tefekkür değil sabahtan akşama zihnini konsantre ediyor; tefekkür ediyor.

Sen hiç böyle yaptın mı? Ben böyle yapıyor muyum?

Nerede yapılabilir?

Bu gürültüde, patırtıda biraz zor. Bir kenara çekilirsin; halvete, çileye girersin, kırk gün kırk gece tesbih çekersin. Tesbih çektikçe zihnin tesbihle meşgul olur, tefekkürle, Allah ile meşgul olur. Kötü şeyler, havâtır kalbinden çıkar, atılır.

Böyle şeylerin olması lazım, yapılması lazım. Kötü şeylerin, havâtırın; hatıraların, hayallerin, düşüncelerin, fikirlerin; insanın kalbine, gönlüne hücumunu engellemek lazım.

Hiçbir şey boş kalmaz. İyi şeyle doldurursan onunla dolar. İyi şeyle doldurmazsan hiç olmazsa hava dolar, bir şey sızar; boş kalmaz. Eğer kalbini iyi hatıralarla, iyi düşüncelerle doldurursan, niyetini iyi şeylere yorarsan, iyi şeyler üzerine kafanı çalıştırırsan kalbin iyi olmaya, ıslah olmaya başlar.

Kötü şeylerle meşgul oldukça kalbine de kötü şeyler dolmaya başlar. Binaenaleyh tedbir alacaksın.

"İçeriye kötü şeyler girmesin." diye kötü yayınlar okumayacaksın, kötü şeylere bakmayacaksın, gözüne sahip olacaksın ki gözünden içeriye kötü şey girmesin. Kötü şeyler dinlemeyeceksin. İyi şeyleri okuyacaksın, Allah'ı zikredeceksin; hadis okuyacaksın, Kur'ân-ı Kerîm okuyacaksın, âyet okuyacaksın. Salih kimselerin yanına gideceksin, salih insanların sohbetinde bulunacaksın. Böylece kötü muhitlerden, kötü işlerden kendini koruyacaksın. Ondan sonra da kalbine gelen havâtırı def etmek için çalışacaksın, mücadele edeceksin.

Nakşibendi tarikatının prensiplerinden bir tanesi de nigahdaşt prensibidir. Nigahdaşt "beklemek" demek. İnsan, kalbinin önünde, kapısında nöbetçi gibi duracak. Elinde silah, kalbinin kapısından içeriye gereksiz şeyi sokmayacak.

Nigahdaşt, beklemek demek.

Derviş, kalbinin kapısında bekleyecek; kalbine kötü fikir sokmayacak. Nigahdaşt önemli bir prensiptir. Bu da aynı şeyi söylüyor:

"İnsanın havâtırını ıslahından daha güzel ibadet olmaz." Bu da ibadettir.

Burada, Türkiye'de, insanın kötü şeyler düşünmesi, icra etmedikçe suç olmaz. Ama Mekke'de suç olur. Mekke'de insan, içinden geçen şeylerden de sorumludur. Mekke'de öyle sâfileşecek ki kötü şeyler düşünmeyecek. Kötü düşüncesine ceza gelir, tokat gelir. Burada gelmez, müsaade var.

Orası çok muhterem bir yer; kalbinden geçen niyetlere, havâtırına da ceza gelir. Orada iyi şeyler düşünecek, kafasını iyi şeylere yoracak. O kadar iyi şeylerle meşgul olacak ki kötü şeye vakit kalmayacak. Aksi takdirde insan orada cezaya uğrar.

Allahu Teâlâ hazretleri bizi; şu Allah'ın nazargâhı, tecelligâhı olan mârifetullahın, aşkullahın, muhabbetullahın yeri olan gönlünü iyi koruyan kullarından eylesin. Gönlünü muhafaza eden, nurlarından kullarından eylesin. Kalbi bir saray gibi pırıl pırıl, ışıl ışıl olan kullarından eylesin.

Allah gönlümüze mârifetullahını, muhabbetullahını yerleştirsin. Onları bize ihsan eylesin. İçi nurlu, gönül gözü açılmış, mânevî hayatın esrarını, Allah'ın hikmetlerini anlayan kullarından eylesin.

Ömrümüzü bu anlayış üzerine, Allah'ın sevdiğini yaparak geçiren kullardan olmaya bizleri muvaffak eylesin.

Allah-u Teâla Hazretleri cümlenizden razı olsun. Cümlenizi Peygamber Efendimiz'in sevgisine, şefaatine, iltifatına nail eylesin. Peygamber Efendimiz'in has ümmeti olmanızı nasip eylesin. Dünya ve ahiretin her türlü tehlikelerinden koruyup, dünya ve ahiretin her türlü hayırlarına erdirdiği kullarından eylesin. Firdevsi Âlâda Peygamber-i Zişan’ımıza cümlenizi komşu eylesin. Cennet nimetleriyle mütena'ım eylesin.