Piri Reis - Haritacılık

Coğrafya bilgini, donanma Amirali, dünyanın en büyük haritacısı ve coğrafyacılarından biri olan Piri Reis, Karamanlı Hacı Ali Mehmet Efendinin oğludur. 1465 yılında Gelibolu’da doğdu. Muhyiddin Piri ismi verilen geleceğin büyük denizcisi, çocuk yaşında deniz seferlerine katıldı. Amcası tanınmış denizci Kemal Reis’in yanında, küçük yaşından itibaren denizlerde dolaşarak büyüdü. Bu sırada da denizcilikle ilgili bilgileri öğrenerek iyi bir denizci olarak yetişti. Endülüs Müslümanlarının İspanyollardan kurtarılması, Sicilya, Korsika, Sardunya ve Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldı. Akdeniz’i karış karış dolaşan, Kemal Reis’in yanında şahadetine kadar kalan Piri Reis, uğradıkları her limanı inceleyerek haritalarını yaptı. 1511’de Kemal Reis, Gelibolu yakınlarında gemisi batıp boğulunca, Piri Reis bir müddet denizlerden uzak kaldı. Denizlerden uzak geçirdiği birkaç yılda da kitap ve haritalarla uğraştı.

Yetiştiği yıllar Osmanlının altın yıllarıydı. Üç kıtada at oynatan Osmanlı, denizler yoluyla da birçok ülkeyle münasebet halindeydi. İşte böyle bir dönemde yetişen Piri reis, büyük bir deniz komutanı olduğu kadar büyük bir haritacı ve denizci müellifti. Daha önce yazılmış olan denizcilik ve coğrafya kitapları ile haritaları tetkik ederek gözden geçirdi. Araştırmalar yaptı. Ünlü haritalarını hazırlayabilmek için, Tunuslu İbrahim Efendi'den Kristof Kolomb’a kadar çizilmiş otuz dört adet haritadan faydalandı. Bu suretle topladığı bilgi ve tecrübeleriyle ilim tarihinde, bilhassa ülkemizde büyük yeri olan iki harita ve ünlü eseri Kitab-ı Bahriye’yi kaleme almış oldu. Piri Reis, haritalarını bütün dünyayı içine alacak şekilde hazırlamış olmasına rağmen ancak iki parçası günümüze kadar gelebilmiştir. Ömrünü denizlerde küffara karşı mücadele ile geçiren Piri Reis, 1555'te Kahire’de öldüğü zaman arkasında, o güne kadar bilinmeyen birçok deniz bilgileri ile dolu, ciltlerle eser bıraktı. Bu gün bile hayranlıkla seyredilen haritalarla dolu olan bu eserler, çeşitli dillere çevrilerek basılmış ve onun şöhreti, bilhassa 20. asırda dünyaya yayılmıştır. Türk denizcileri arasında başarılı bir Kaptan-ı Derya olan Piri Reis, aynı zamanda bir bilim adamı olarak bıraktığı eserlerde tarihin sayfalarında unutulmazlar arasına girmiştir. 

Akdeniz kıyılarını ve adalarını bütün teferruatı ile gösteren Kitab-ı Bahriye, Piri Reis’in en önemli eseridir. Pek çok deniz haritasından meydana gelmiş geniş hacimli bir eserdir. Piri Reis’in 1521 de tamamladığı bu eserinde, Amerika kıtasının keşfi ve dünyanın yuvarlak olduğu kesin şekilde anlatılır. İlim tarihi araştırıcıları Piri Reis’i Osmanlılarda haritacılığın öncüsü olarak gösterirler. Haritacılık onunla başlamıştır. 

Piri Reis’in çizdiği iki dünya haritasından birincisi, bir dünya haritasının parçası olduğu tahmin edilen ancak diğer parçaları bulunamayan bir haritadır. Pirî Reis’e ait ikinci harita ise Atlas Okyanusu’nun kuzey sahillerini, Grönland’ın Florida’ya doğru uzanan sahillerini içine almaktadır.

Piri Reis’in, Amerika haritası olarak anılan bu haritalar, 9 Kasım 1929 tarihinde ortaya çıkarılmış, bu tarihten itibaren harita uzmanlarınca incelenmeye alınmıştır. Harita dünya ilim çevrelerince Kuzey Amerika’nın en eski, en orijinal ilk ilmi haritası olarak kabul edilmiştir.