Ebu Maşer El Belhi - Med Cezir Olayı

Bağdat’ta yetişen, X. yüzyılın önde gelen Müslüman astronomi ve astroloji âlimidir. Med-cezir olayını izahlarıyla tanınır. 

10 Ağustos 787 tarihinde Belh'te doğdu ve ilköğrenimini burada yaptı. Bağdat'a giderek kırk yedi yaşına kadar hadis ilmiyle meşgul oldu ve Hadis ilminde büyük âlimler arasında yerini aldı. Bunun yanı sıra İran tarihi, Horasan’da konuşulan yerli diller ve Hint Kültürü üzerinde araştırmalar yaptı. Ebu Ma’şer ilim öğrenme yolunda bıkmadan, yorulmadan çalışmalarını sürdürmüş ve hırsı sayesinde devrinin en büyük astronom ve astrologları arasına girmeyi başararak isminin bu yüzyılda bile anılmasına sebep olacak başarılara imza atmıştır. Saralı olduğu ve dolunay zamanı sarasının tuttuğu rivayet edilen Ebu Ma'şer 8 Mart 886 tarihinde 100 yaşlarında iken Vasıt şehrinde vefat etmiş ve oraya defnedilmiştir.

Med-cezir olayını ilk defa keşfeden Ebu Ma’şer, bunun mahiyetini ve Ay ile olan münasebetini açıkladı. Bu bilgiler daha sonra Avrupa ilim çevrelerine intikal etti. İlim tarihi araştırmacılarından Philip Hitti, “Gel-git olayının prensip ve kanunlarını Avrupa’ya öğreten, bu alandaki teoriyi ilk defa ortaya atan Ebu Ma’şer’dir” demektedir. 

Ebu Ma’şer ayrıca enlem derecelerinin uzunlukları hakkında da fikirler ileri sürmüştür. Onun gerek med-cezir ile ilgili gerekse enlem derecelerini hesaplama konusundaki açıklamaları, kendi adıyla anılan meşhur hesaplama metodu, asırlar boyunca astronomik coğrafyada Avrupa’ya yol gösterici ve temel müracaat noktası olmuştur. 

İlk ve Ortaçağ bilim ve düşüncesinde hâkim olan genel anlayışa göre ay üstü âlemi her bakımdan ay altı âlemini sürekli olarak etkilemektedir. Bu ilkeden hareket eden Ebu Ma'şer, astronomi müspet verilerine dayanarak astrolojiyi temellendirmeye çalışmıştır. Ona göre zamanı belirleyen ve mevsimlerin meydana gelmesini sağlayan yıldızlar elbette ki her şahsın ahlak, karakter ve psikolojik yapısı üzerinde de etkili olacaktır. 

Büyük alim Battânî ile aynı zamanda yaşamış olan Ebu Ma’şer’in eserleri, Avrupa’da astronomi ve matematik ilimlerinin gelişmesinde derin etkiler bırakmış, Ortaçağ'dan modern çağın başlarına kadar astrolojiye inanan veya inanmayan, herkes için başlıca kaynak olmuştur.