Sabit Bin Kurra - Dünyanın Yarıçapı

Matematik üstatlarından, 9. yüzyılın en büyük astronomu, büyük mütercim ve doktorlarından Sabit bin Kurra, bu günkü Urfa, yani Harran’da 834'te doğdu. Asıl adı Mervan Ebü’l-Hasan El Hayranî’dir. Önceleri sarraflıkla uğraşan Sabit bin Kurra, ilme aşırı düşkünlüğü nedeni ile Bağdat’a gitti. Arapça'nın yanında Yunan, Süryani ve İbrani dillerini bilmesi ona çok şey kazandırdı. Orada matematik, astronomi, tıp ve felsefe öğrendi. Döneminde, tüm bu alanlarda çok büyük gelişmelere öncü olmuş, özellikle geometri ve cebir konusunda yeniliklere imza atmıştır. Zamanının en büyük akademisi olan Beyt’ül-Hikme’de görevlendirildi. Ayrıca saray astronomu olarak çalıştı. Bağdat’ta kaldığı süre içerisinde birçok ilmi çalışmalar ve tercümeler yaptı. Nice eser verdikten sonra, 18 Şubat 901 de Bağdat’ta vefat etti.

İslam bilgini Sabit bin Kurra, çeşitli ilim dallarında 150 kadar eser verdi. Astronomi ve matematik dalındaki çalışmaları bilhassa kayda değer. Dünyanın yarıçapını ölçme çalışmaları yaptı. Dünyanın çevresini 360 meridyene bölünmüş kabul ederek ekvatorun uzunluğunu hesap etmiş, buna bağlı olarak da dünyanın yarıçapını bulmuştur. Onun bu keşfi Endülüs yolu ile Avrupa’ya geçmiş, birçok kâşif bu hesaplamalardan faydalanarak yollarını tayin etmiş, dünyanın küre biçiminde olduğunu ve belli ölçüleri olduğunu anlamışlardır. Güneş ve ay tutulmalarıyla ilgili olarak rasatlar yaptı. Rasat metotlarını geliştirdi.

Sabit bin Kurra’nın en önemli özelliklerinden birisi, bu günkü kullanılan trigonometrinin esaslarını bulan ve uygulamaya koyan kişi olmasıdır. Sabit bin Kurra, Batıda “İslam Öklid’i” olarak tanınır. “Pisagor Teoremi” üzerinde çalışmıştır. Kamusu’l-A’lam isimli eserde belirtildiğine göre, matematiğin bir kolu olan “calculus”un keşfi ona aitti.

İslam bilgini olan Sabit bin Kurra aynı zamanda büyük bir doktordu. Tıbba bazı yenilikler kazandırmıştır. Kızıl ve kızamığı ilk keşfeden kişidir. Dünya tıp tarihinde ilk anestezi de ona aittir.