Hayatımızı kuşatan kimyasallardan nasıl kurtulabiliriz?

Plastik malzemelerden besinleri sakladığımız kutular ve paketlere kadar hayatımızın hemen her alanında yer alan ürünlerin sağlığımıza olan zararlarından haberdar mıyız? Sağlığımızı ve neslimizi etkileyen kimyasal ürünlerden nasıl uzaklaşabiliriz?

Tezgahtan tazesini aldığımız, eve kadar dayanamayıp yıkamadan yediğimiz meyve-sebzeler, damacanalı içme suyu ve yanında hediye gelen pet şişeler, fırından sıcacık alıp poşete attığımız ekmek, çocuklarımızın gönlü olsun diye aldığımız pipetli kutu süt, peluş ve plastik oyuncaklar, elimizden düşürmediğimiz telefonlar, tenimize değen kıyafetler, oturma grupları ve halılar, hergün kullandığımız kişisel hijyen ve ev temizliği malzemeleri… 

Günlük hayatımızın birer parçası olan bu ürünler,tüketim malları, saymakla bitmeyen ve bir araya gelerek sağlığımızı tehdit edebilen endokrin bozucu kaynakları..

Ecdadımızın “yenilir yutulur lokma değil” dediği kadar var, peki ama nasıl?

Nedir bu endokrin bozucu kimyasallar?

Endokrin sistem, vücudumuzda hormonların üretim, salınım, bağlanma, taşınma, aktivite, yıkım ve vücuttan atımından sorumlu bir sistem. Endokrin bozucu kimyasallar bu sistemde doğal hormonların fonksiyonlarını taklit edebiliyor, hormon üretim süreçlerini baskılayabiliyor ya da uyarabiliyor. Kimi, gıdalarda doğal olarak bulunan ya da gelişen, çoğunluğu petrol türevlerinden üretilen, gıda ve tüketim mallarında kullanılan bu kimyasallar, hormon sistemine olumsuz etkilerinden dolayı ‘endokrin bozucu kimyasal’ ismini alıyor.

Etkileri neler?

Günümüz araştırmaları, söz konusu kimyasalların sağlıklı bir insana ve onun gelecek nesillerine varan olumsuz etkilere yol açabildiğini ortaya koyuyor. Obezite, diyabet, tiroid hastalıkları, metabolik hastalıklar, kalp-damar hastalıkları, bağışıklık sistemi bozuklukları, solunum hastalıkları, nörogelişimsel bozukluklar, zeka geriliği, zihinsel bozukluklar, anne karnındaki bebekte gelişim bozuklukları, kanser gibi çok sayıda hastalığa neden olabildikleri belirtiliyor.

Mesela bu maddelere kronik olan (sürekli) maruz kalan bir kişinin beynindeki kimyasal madde değişiklikleri Alzheimer hastalığıyla sonuçlanabiliyor.

Bu kimyasallardan bazıları epigenetik etki gösterebiliyor, genlerle nesilden nesile aktarılabiliyor. Özellikle anne karnında başlamak üzere, bebeklik ve ilk çocukluk yıllarında bu kimyasallara maruz kalındığında uzun vadede ciddi sağlık sorunları meydana gelebiliyor.

Bu maddeler endüstrileşme ile günlük hayatın bir parçası haline gelmiş durumda. Ortamda çok az miktarda olsalar da bir araya geldiklerinde etkileri katlanabiliyor. Özellikle yağ dokusundan beslendikleri için, kilolu insanlarda zararları artabiliyor. Şehir bölge planlamada zararlılardan kurtulmak için kullanılan bitki ve böcek ilaçları da endokrin bozucu kimyasallar arasında. 

Nerede bulunuyor, nasıl maruz kalıyoruz?

* Soya gibi bazı bitkiler, yapılarında doğal olarak fitoöstrojen maddeler içeriyor. Uygun koşullarda saklanmamış kuru meyve, tahıl ve baharatlarda küflerin yan ürünleri olan mikotoksinler üreyebiliyor.

* Tarımsal alanlarda kullanılan tarım ilaçları olan pestisitlerin kalıntıları sebze, meyve, tahıllar yoluyla mutfağımıza giriyor.

* Hayvansal gıdalardan özellikle yaşı büyük olan yağlı hayvanların etleri, besin zinciri boyunca biyolojik birikimle tarım ilaçlarını ve ağır metalleri taşıyor. Büyük balıklar da hakeza, denizi kirleten ve biyoçeşitliliği tehdit eden azot-fosfor gibi organik maddeleri bünyesinde barındırıyor.

* Paketlenmiş ve işlenmiş gıda ambalajlarında kullanılan BPA ve PVC gibi sentetik plastikleştirici ve reçineler gıdalara sızıyor.

* PET şişelerde ftalat ve BPA içme suyuna karışıyor. Market poşeti, buzdolabı poşeti, streç film, fırın torbası gibi tek kullanımlık plastiklerde bulunan ftalat ve BPA özellikle sıcak gıda ile temas edince yahut dondurucudan çıkarılıp çözdürme gibi sıcaklık değişimlerinde parçalanarak gıdalara sızıyor.

* Plastik saklama kaplarında, tencere gibi mutfak eşyalarında, metal konserve kutularının iç tabakalarında; televizyon, telefon gibi elektronik eşyalarda; halı, koltuk, perde gibi ev eşyalarında; oyuncaklar, kozmetikler, kişisel temizlik ürünleri, ev temizlik ürünleri ve plastik borularda fitalatlar, perflorokimyasallar, PVC, BPA, paraben ve PAH gibi endokrin bozucu kimyasal maddeler bulunuyor.

Bu maddeler gıdamıza ve suyumuza karışıyor, cildimize temas ediyor yahut buharlaşarak soluduğumuz havaya karışıyor. Bu maddelerin pek çoğu petrol türevi maddelerden üretiliyor; petrol türevi aktif madde içeriyor; dolayısıyla hem üretilirken hem kullanılırken insana, çevreye ve doğal kaynaklara olumsuz etkileri bulunuyor.

Endokrin bozucu kimyasallara en fazla su ve yiyecek kapları yoluyla maruz kaldığımız düşünülüyor; hava, toprak ve deri yolu ile de maruz kalabiliyoruz.

Neler yapabiliriz?

Uzmanlara göre soframızdaki gıdaya ve musluk suyuna kadar gelen, anne sütünde rastlanan, çocukların hormon ve sinir sistemine zarar veren, gelişim bozukluklarına sebep olan bu kimyasallardan korunmak için yapılabilecek çok şey var, sadece biraz çaba gerekiyor.

Gıda ve diğer tüketim malzemelerini satın alırken:

▶️ Plastik ambalajlı ve katkı maddeli gıda ürünlerini mümkün olduğunca tercih etmemek

▶️ Üretim süreçlerine kolaylıkla ulaşabildiğimiz temiz ürünleri; iyi tarım, çevre dostu, ekolojik, organik, endokrin bozucu içermez gibi ibareleri/ logoları bulunan, denetimlerden geçmiş ürünleri tercih etmek

▶️ Pipet, kağıt bardak, poşet, ıslak mendil, pet şişe, buzdolabı poşeti, streç film, fırın torbası gibi tüm tek kullanımlık plastiklere veda etmek, yerlerine metal pipet, metal bardak, termos, saklama kabı, sefer tası, cam kavanoz, bal mumu, pamuk mendil gibi çevre dostu alternatifleri yerleştirmek

▶️ Plastik ambalajlı, kaplamalı yahut hammaddeli saklama kabı, ev eşyası ve oyuncak gibi ürünlerde 03, 06, 07 koduyla belirtilen PVC, PEF (PET), BPA içermeyenlere yönelmek

▶️ Kıyafet, ev eşyaları, oyuncaklarda yün ve pamuk gibi doğal iplerden, kumaşlardan, cam, porselen, bambu, ahşap gibi doğal hammaddelerden üretilenleri tercih etmek

▶️ Tencerelerde kaplama yerine demir döküm ve çelik, servis kaşıklarında çelik ve ahşap, yemek takımlarında yerli porselen tercih etmek

▶️ Alışverişe çıkarken yanımızda doğal bez torba, katlanabilir torba, gıda filesi, kuruyemişler için kese, baharatlar için kavanoz, taze et ve süt ürünleri için cam saklama kapları gibi sürdürülebilir malzemeler bulundurmak

Mutfağımızda:

▶️ Meyve ve sebzeleri tarım ilacı kalıntılarından arındırmak üzere 5-15’er dakika önce sirkeli sonra karbonatlı suda bekleterek durulamak ve kabuklarıyla tüketmek

▶️ Liften zengin, vitamin ve mineral açısından yeterli, tek tip yerine çeşitli beslenmeye yönelerek kimyasalların vücuttan atımını kolaylaştırmak

▶️ Mümkün olduğunca yayılan ve doğal yem yiyen hayvanların et, süt, yumurta ürünlerini tercih etmek

▶️ Hazır ve paketli yemek yerine ev yapımı tencere yemekleri yemek.

Hareket sahamızda:

▶️ İdmana daha fazla yer vermek, açık ve temiz havaya çıkmak, kilo kontrolü sağlamak

▶️ Satın aldığımız tüketim mallarını tekrar tekrar kullanmak, değerlendirmek, kullanılamaz hale geldiklerinde uygun geri dönüşüm ünitelerine bırakmak,

Doğal ve organik tarımı ve yerel üreticiyi desteklemek üzere:

▶️ Çevremizdeki üretici ve yetiştiricileri tarım ilaçlarının ekolojik, organik, sağlıklı ve ekonomik alternatifleri olan mekanik biçme, malçlama, sıcak buhar uygulama, aktif maddesiz ilaçlama, biyomanüpilasyon gibi yöntemlerle tanıştırmak,

▶️ Sanayinin doğal üretim alanına yoğunlaşmasına yönelik sivil toplum eğitim ve etkinlikleri düzenlemek,

▶️ Bir hobi bahçesi edinmek ya da saksıda dört mevsim -maydanoz, nane, dereotu gibi- yeşillikler yetiştirerek sürecin bir parçası olmak

▶️ Esas olanın kirletmemek, az tüketmek ve doğalı korumak olduğunu kendimize ve çevremize hatırlatmak seçeneklerimiz arasında.­­­

© İzinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.