Yaşlılarımızla nasıl bir iletişim kurmalıyız?

Bebeklik, çocukluk, yetişkinlik ve yaşlılık olarak seyreden yaşam dönemlerinin her birinde iletişim, insanın yaşadığını hissettiren en temel ihtiyaçlarından biridir. Çünkü iletişim sayesinde insan diğer insanlara duygu, düşünce ve ihtiyaçlarını aktararak karşı tarafa uygun mesajlar verir ve karşı tarafın iletmek istediği mesajı alır.

Yaşamın her döneminde çevremizdekilerle ve kendimizle kurduğumuz iletişimin farklı özellikleri vardır. Özellikle insanın yaşamının bir izdüşümü olan yaşlılıkta kişinin kendisi ve çevresiyle kurduğu iletişimi etkileyen birçok faktör vardır.

Yaşlıların fiziksel, bilişsel ve sosyo-duygusal gelişimlerine bağlı olarak yaşadıkları fiziksel zorluklar, unutkanlık ve duygusal sorunlar, iletişim sorunlarını da beraberinde getirir.

Yaşlılığın getirdiği zorlukların sebepleri nelerdir?

İnatçılık, sinirlilik, unutkanlık ve iletişime girmeme gibi durumlarının altında psikiyatrik veya nörolojik hastalıklar olabileceği gibi, fiziksel hastalıklar, demans, metabolik hastalıklar (diyabet, böbrek yetmezliği), işitme kusuru gibi durumlar da olabilir. Yaşlıların düzenli sağlık kontrolü olması ve özellikle ani kişilik ve duygudurum değişikliklerinde sağlık kurumuna başvurulması, yaşlının iletişim sorunlarının kaynağının anlaşılması için çok önemlidir.

Psikolog Semra Aydın, “Yıllarca bize ebeveynlik yapmış kişilerle kurmuş olduğumuz bağlanma ilişkisi de ilişkiyi belirleyen önemli ögelerdendir. Kişi zamanında ebeveyni tarafından ona dikte edilen şeyleri, içindeki ebeveyn sesini dinleyerek aynı şekilde dikte etmeye çalışabilir. Bu durum var olan bağın bozulmasına neden olabilir. Yaşlı bireylerle ilişkimizde iletişim dilini yaşlının gerçekte ne istediğini ve ne hissettiğini anlamak için özenle kullanmalıyız. 

Krizli bir zamanda yaşlılarla iletişimimizde duygularının, isteklerinin anlaşılması, uygun tavır ve tutum ile sınırların belirlenmesi ve gerektiğinde farklı bir davranışa yöneltilmesi sağlıklı bir bağ kurmamıza yardımcı olur” diyerek şöyle devam ediyor:

“Yaşlılarla konuşurken onda gördüğümüz duygunun ya da isteğin aynalama yöntemiyle ifade edilmesine şu şekilde bir örnek verebiliriz;

 “Anne/ baba senin üzgün olduğunu görüyorum, farklı bir şeyler yapmak istediğini anlıyorum, canın sıkılıyor, fark ediyorum, hep aynı şeyleri yemek seni sıkıyor, değil mi?” dediğinizde, karşı tarafa anlaşıldığını hissettirerek bağ kurmaya başlaması sağlanabilir. Bu şekilde gerçek duygusunu ve isteğini anlatabilir ve içe kapanıklılığını atlatabilir.

İkinci adım olarak uygun tutumlar ve sınırlar açıklanarak davranış değişikliği sağlanmaya çalışılabilir, karşı tarafın sizi dinlemediği, olumsuz duygunun hala yüksek olduğu durumlarda ise rotayı başka bir davranışa çevirebilirsiniz."

Aydın yaşlılarla iletişime dair şu önerileri paylaşıyor:

Yaşlılarla iletişimde dikkat edilecek bazı incelikler şunlar olabilir:

Saygı Gösterin: İnsanın temel ihtiyaçlarından biri de çevresinden sevgi ve ilgi görerek kendisini saygın hissetmektir. Yaşlılara saygı göstermek, onların yaş ve deneyimlerine değer verdiğinizi gösterir.

Yavaş Konuşun: Beynimizdeki değişimlerle birlikte algılarımızda ve duyduklarımızı anlamlandırmamızda da değişimler yaşarız. Bu nedenle yaşlılarla yavaş ve net bir şekilde konuşmak, anlamalarını kolaylaştırabilir.

Göz Kontağı Kurun: Göz teması kurmak, iletişimi daha kişisel ve anlamlı hale getirebilir. Yaşlılarla konuşurken göz teması kurmak onların önemsendiğini hissetmeleri için önemlidir.

Sabırlı Olun: Yaşlıların fiziksel, bilişsel ve sosyo-duygusal gelişimlerine bağlı olarak yaşadıkları fiziksel zorluklar, unutkanlık ve duygusal sorunları bakım verenin sabrını yitirmesine ve tahammülsüzlük hissetmesine neden olabilir. Böyle durumlarda yaşlılarla empati kurmak bakım verenin sabır ve şefkat duymasına yardımcı olabilir.  

Anılarına Saygı Gösterin: Yaşlı insanların geçmiş deneyimlerine ve anılarına değer vermek, onlarla daha güçlü bir bağ kurmanıza yardımcı olabilir.

Açık Sorular Sorun: Açık uçlu sorular sorarak, onların daha fazla konuşmasını sağlayabilir ve kendilerini ifade etmelerine yardımcı olabilirsiniz. Yaşlılar hakkında  kararlar almadan onlara seçenekler sunmak, soru sormak, onların  kendi hayatları üzerinde kontrol sahibi olduklarını ve bağımsızlık duygusunu sürdürmelerine yardımcı olur.

Tecrübelerinden Yararlanın: Yaşlılar hayat hakkında farklı deneyimlere sahiptirler. Bu deneyimleri dinlemek, öğrenmek ve değerlendirmek önemlidir. Aslında size anlattıkları ve anlatacakları kendi yaşamının izdüşümü olacağı için yaşadıklarının birileri tarafından dinlenmesi kendi hayatını daha anlamlı hissetmesine yardımcı olabilir. 

Günlük Konulara Değinin: Yaşlılarla konuşurken havadan sudan konuşmak yerine onların günlük konular hakkındaki yorumları sorularak onların toplumla entegre hissetmelerine katkı sağlanabilir.

Gülümseyin: Nazik bir gülümseme, iletişimi olumlu bir şekilde etkileyebilir.

Bu incelikler, yaşlılarla iletişimi daha etkili ve anlamlı kılabilir.

“Rabbin, kendisinden başkasına kulluk etmemenizi ve anaya babaya ihsanı (iyiliği ve güzel davranmayı) emretti. Eğer onlardan biri veya her ikisi senin yanında ihtiyarlığa erişirlerse, onlara “öf” (bile) deme! Onları azarlama ve onlara çok nazik (ve tatlı) söz söyle.

Onlara merhametten dolayı alçak gönüllülük kanadını indir ve: “Ey Rabbim! (Bunlar) küçükken beni (acıyıp) yetiştirdikleri gibi (sen de şimdi) onlara acı (ve esirge).” de. ( İsra, 23-24)