08.Gün - Mantıklı Ol

Kritik düşünürleri diğer insanlardan ayıran özelliklerden bir tanesi, kendilerine iyi bir neden sunulduğunda fikrini değiştirme eğilimidir. İyi düşünürler, daha iyi düşünmeyi keşfettiklerinde düşünme tarzını değiştirmek isterler. Başka bir deyişle, mantık ile hareket etmek isterler.

Ancak az sayıda insan kelimenin tam manasıyla mantıklı düşünüp hareket edebilir. Çok az insan bir karar aldıktan sonra fikirlerini değiştirmeye hazırdır. İnsan zihni doğuştan makul değildir. Bu yüzden az sayıda kişi katılmadıkları görüşleri dinlemek için kendi düşüncelerini askıya alır. Akıl yürütme önemli derecede geliştirilmek isteniyorsa zihinde aktifleştirilmelidir. Genellikle çıkarım yapıp hüküm veririz ama bunları akıl yürüterek yapmayız. Bununla beraber çıkarım ve hükümlerimizin sonuçlarını bir şekilde mantıklı buluruz. Sonrasında ise akla uygunluk ve doğruluklarını sorgulamadan vardığımız yargılara bağlanıp kalırız. Zihin genellikle bir bakış açısını veya argümanı kabul edip etmeyeceğine zaten inanıp inanmadığına göre karar verir.

Bir başka deyişle, zihin yapısı itibariyle kolay biçimlendirilemez. Doğuştan katıdır ve çoğu zaman kendisine sunulan iyi gerekçeleri kabul etmez. Genellikle, tamamıyla mantıklı olan argümanlar hâlihazırda inandıklarımız ile çelişkiye düştüğü zaman bunları duymayı reddederiz.

“Başkaları da böyle düşündüğünden böyle düşünüyoruz; belki bize böyle söylendiğinden ve böyle düşünmek zorunda olduğumuzu düşündüğümüzden; ya da bir seferinde böyle düşündüğümüzden ve hala böyle düşündüğümüzü düşündüğümüzden; ya da ileride de böyle düşüneceğimize dair düşüncelerimiz olduğundan biz böyle düşünüyoruz “
-Henry Sidgwick

Daha mantıklı olmak için kendinizin yanlış ve karşınızdakinin doğru olabileceğini göz önünde bulundurmalısınız. İspat veya şartlar fikrinizi değiştirmenizi gerektirdiğinde buna istekli olmalısınız. Yanıldığınızı kabul ettiğinizde hiçbir şey kaybetmeyeceğinizin farkına varmalısınız.

Aksine, entelektüel gelişim sağlarsınız.

Bugün dikkat edeceğiniz şey: Mantıklı Olmak

Başkalarının ve kendinizin mantıklı ve mantıksız davranışlarını gözlemleyin. Başkalarının mantıklı görüşlerini dinlemek istemediğiniz anları hatta bu görüşleri destekleyen kanıtlar veya geçerli nedenler sunulduğunda bile fikrinizi değiştirmek istemediğiniz zamanları gözlemleyin. Kendinizi iyice gözlemleyin. Akılcı hareket edebiliyor musunuz? Başkalarının mantıklı görüşlerine açık mısınız? Size mantıklı gerekçeler sunulduğunda ölesiye savunduğunuz fikirlerinizi değiştirebiliyor musunuz? Davranışınız aksini kanıtlasa bile, sizi makul gösteren bir dil kullandığınız zamanları belirleyin. Kendinizin ve başkalarının bazen neden makul olmadığını anlamaya çalışın. Kendi çıkarlarınızı gözettiğiniz için açık fikirlilikten kaçıyor musunuz? Başkaları çıkarları- nı açık fikirli olmaktan önde mi tutuyor?

Daha mantıklı düşünmek için stratejiler:

• İnsanların, kendi yanılgılarını nadiren kabul ettiklerini fark edin. Bunun yerine hatalarını ne sıklıkla sakladıklarına dikkat edin. Birçok insan yanlış olduğunu kabul etmek yerine yalan söylemeyi tercih eder. Böyle bir insan olmak isteyip istemediğinize karar verin.

• Yüksek sesle: "Ben mükemmel değilim. Hatalar yaparım. Sık sık yanlışım olur." cümlelerini tekrar edin. Bir anlaşmazlık durumunda: "Tabii ki ben hatalı olabilirim. Senin dediğin doğru olabilir" deme cesaretini gösterin.

• Zihninizden "Hatalı olabilirim. Zaten sıkça hata yapabilirim.

İyi gerekçeler gösterildiğinde fikrimi değiştirmeye hazırım" cümlelerini kullanmaya başlayın. Düşüncelerinizde değişiklikler yapmak için fırsat kollayın.

• Kendinize şu soruları sorun: “En son ne zaman birileri benimkinden daha iyi gerekçeler sunduğunda fikrimi değiştirdim? Ne derecede yeni yöntemler denemeye açığım? Ne derecede fikirlerimi çürüten bilgileri tarafsızca ele alırım?”

• Eğer şunları yapıyorsanız bilin ki mantıklı davranmıyorsunuz:

a. Birisinin gerekçelerini dinlemek istemediğinizde,

b. Size sunulan gerekçeleri etraflıca düşünmeden rahatsızlık duyduğunuzda,

c. Bir tartışma sırasında savunmaya geçtiğinizde

• Dar görüşlü olduğunuzu fark ettiğinizde aşağıdaki cümleleri tamamlayarak düşünmenizin analizini yapabilirsiniz (unutmayın daha detaylı yazarsanız gelecekteki benzer durumlar için düşünmenizi geliştirebilirsiniz):

a. Bu durumda dar görüşlü olduğumu fark ediyorum çünkü….

b. Tutunmaya çalıştığım düşünce…

c. Bunun potansiyel olarak daha iyi olduğunu düşünüyorum…

d. Bu düşünce daha iyidir çünkü…

Bugün dikkat edeceğiniz şey: Merhamet, anlayış ve affetmek

Başkalarına şefkat, merhamet, anlayış göstermek ve onları affet- mek için fırsatlar kollayın. Çevrenizdeki kişilerin, “sapkın” davranış- lara uygun çözüm olarak cezalandırılmayı ve acı çekmeyi ne ölçüde tercih ettiklerine dikkat edin. Aynısını kendinize sorun. Haberleri okurken fail dışında kimseyi yaralamayan “suçlar” için çoğu zaman ağır cezaların verildiğine dikkat edin.

Ne sıklıkla aşırı cezalar -insanın acı çekmesine neden olanlar için- verildiğini düşünün. “Üç vuruş hakkından sonra artık oyun dışısın” kuralını düşünün. Çocukları yetişkin sayan hükümleri düşünün. “Yetişkin suçu, yetişkin süresi” yasasını -ciddi suçlardan hüküm giymiş çocuklara yetişkin için verilen uzunlukta cezalar vermeyi amaçlayan yasalar- düşünün. Suçluları - düşük oranda tekrar suç işleyenler- mümkün olan en kısa sürede sosyal olarak anlamlı yaşamlara başarılı bir şekilde geri kazandıran diğer ülkelerin (örneğin Finlandiya) yaklaşımını öğrenin. Aşırı ceza ve sosyal intikam olmadan kültürel sapma ile başa çıkma yollarını düşünün.