09.Gün - Derin Sorular Sor ve Sorgula

Sorular düşünceyi harekete geçirir. Soruların kalitesi düşünmenin kalitesini belirler. Yüzeysel sorular yüzeysel düşünmeye; derin sorular ise derin düşünmeye yönlendirir. İçgörülü sorular içgörülü (ferasetli) düşünmeye; yapıcı sorular yapıcı düşünmeye götürür.

Üstelik, sorular -yeterli cevap verme durumundaysak- cevaplarına göre  zihinsel  görevlerimizi  belirler.  Mesela  “Buzdolabında  hiç  elma var mı?” sorusunu cevaplamak için buzdolabına bakmak ve elmaları saymamız gerekir. “Bu durumda en iyi ebeveynlik nasıl yapılır?” sorusu hem ebeveynlik kavramı hem o anda yaşamakta olduğunuz ilgili ailevi  sorunlar  ve  hem  de  çözüm  seçenekleri  üzerinde  düşünmeye sebep olur. Böylelikle sorular zihnin algılaması için farklı ama kendine özgü görevleri düzenler.

İyi düşünenler, dünyadaki olayları anlayıp etkili bir şekilde üstesinden gelebilmek için düzenli soru sorar, mevcut durumu sorgularlar. Durumların  görünüşlerinden  farklı  olabileceğini  bilirler.  Sorularıyla imaj, görüntü, maske ve propagandaları iyi bir şekilde tanıyabilirler. Soruları karşılaştıkları sorunlara açıklık ve netlik, düşünmelerine disiplin getirir; dünyayı onlara sunulduğu gibi kabul etmeyebileceklerini gösterir. Yüzeysel  veya  hileli  soruların  üstesinden  gelirler.  Soruları, mevcut sorunlarının üstesinden gelmelerine ve daha iyi karar vermelerine sebep olur.

Sorgulayan bir öğrenci olduğunuzda daha güçlü sorgulamayı öğrenebilirsiniz. Bu sorgulamalar daha derin ve daha tatmin edici yaşama götürür.  Sorularınız  daha  esaslı,  gerekli  ve  derin  olur.  Başkalarının sorularını anladığınız zaman onların düşüncelerini ve bakış açılarını daha iyi anlarsınız.

Bugün dikkat edeceğiniz şey: Sorgulama

Kendinizin ve başkalarının sordukları soruları ele alın. Ne tür sorular sormaya eğilimlisiniz?   Önemli ve alakalı soruları sormakta ba- şarısız olduğunuz zamanları tespit edin. Derin veya yüzeysel sorular sorma eğiliminde misiniz? Başkalarının nasıl ve ne zaman sorguladıklarına ve ne zaman sorgulamadıklarına dikkat edin. Ne ölçüde sorgulayıcısınız? Başkalarının dediklerini hemen kabul eder misiniz? Sordu- ğunuz soruların kalitesini artırarak zihninizi canlandırmaya odaklanın. Eylemlerinizi yönlendiren soruları fark edin. Başkalarının eylemlerine rehberlik eden soruları göz önünde bulundurun.

Etkili soru sorma stratejileri:

•   Bir  şeyi  anlamadığınız  zaman  tam olarak neyi anlamadığınızı açıklayacak bir   soru   sorun.   Anlamadığınız   bir soruyu hiçbir zaman cevaplamayın.

•   Karmaşık  bir  problemle  uğraşırken, cevaplamaya çalıştığınız     soruyu, elinizdeki   sorunu   en   iyi   şekilde çözene  kadar  birkaç  farklı  şekilde (olabildiğince  kesin  olarak)  formüle edin. Daha sonra soruyu cevaplamak için  düşünmeniz  gereken  sorunların ve  fikirlerin  analizini  yapın.  Hangi bilgileri  dikkate  almanız  gerektiğini  belirleyin.  Soruya  farklı bakış açılarından bakmanız gerekiyor mu? Gerekiyorsa, soruyu cevaplamaya geçmeden önce o bakış açılarını açık ve doğru bir şekilde detaylandırın.

"Çok bilge ve akıllı bir adama, ‘Her konuyla ilgili nasıl bu kadar bilgiye sahipsin?’ diye sorulmuştu. Adamın cevabı: ‘Cahil kaldığım her konuyla ilgili soru sormaktan korkmadığım ve utanmadığım için’ oldu.”

-J. Abbott

•   Önemli  bir  konuyu  veya  sorunu  tartışmayı  planladığınızda tartışmada  soracağınız  en  önemli  soruları  önceden  yazın. Gerekirse  asıl  soruyu  değiştirmeye  hazır  olun.  Soruya  açıklık getirir  getirmez  tartışmada  olanların  soruya  odaklanmalarını sağlayın. Tartışmanın anlamlı bir cevap oluşturduğundan emin olun.

Düşünmenizi disipline etmek için sorabileceğiniz sorular:

•   Cevaplamaya çalıştığım soru ne kadar açık?

•   Bu durumda sorulacak en iyi soru bu mu?

•   Sormam gereken daha önemli bir soru var mı?

•   Bu soru karşılaştığım gerçek sorunu yansıtıyor mu?

•   Bu soruyu cevaplamadan önce cevaplamam gereken başka bir soru var mı?

•   Bu soruyu cevaplamak için hangi bilgileri toplamam gerekir?

•   Gerçeklerin ışığında hangi sonuçlar doğru gözüküyor?

•   Bakış açım nedir? Değiştirmem gerekir mi?

•   Soruya başka hangi bakış açılarından bakabilirim?

•   Üzerinde düşünmem gereken ilgili sorular nelerdir?

•   Bu ne tip bir sorudur: Ekonomik? Siyasi? Hukuki? Ahlaki bir soru mu yoksa birçok alanı içeren karmaşık bir soru mu?