12.Gün - Çıkarımları Varsayımlardan Ayırt Et

İnsanlar  genellikle  çıkarımları  varsa- yımlarla karıştırırlar. Ancak muhakemenin bu iki unsurunu birbirinden net bir şekilde ayırmak   önemlidir.   Çıkarım   dediğimiz, aklın “bu doğrudur; o halde o doğrudur”

“Bilge bir adam inancını kanıtlara göre değerlendirir.”

—David Hume

dediği zihinsel bir basamaktır. Sonuç ya da çıkarım, doğru ya da doğru gibi görünen bazı şeylerin üzerine kurulmuş doğrulardır. İnsanlar düzenli olarak gün boyunca birçok çıkarımda bulunurlar. Bu çıkarımlar doğrulanabilir veya doğrulanamaz. Bütün çıkarımlar varsayımlara dayanmaktadır ki varsayımlar sahip olduğumuz genel kanaatlerimizdir. Doğrulanabilen varsayımlar makul çıkarımlara götürür. Varsayımlar genellikle bilinçsiz olarak işler. Varsayımlarımızı açığa çıkardığımızda, önyargılar, klişeler, temayüller gibi mantığı olmayan tüm düşüncelerimizi yakalayabiliriz.

Çıkarımları varsayımlardan ayırt edebilmek için aşağıdaki örnekleri inceleyin:

1.Örnek:

Durum: Ülkem başka bir ülke ile anlaşmazlık halindedir. Çıkarım: Ülkem bu anlaşmazlıkta haklıdır.

Varsayım: Ülkem diğer ülkelerle olan anlaşmazlıklarında daima haklıdır.

2.Örnek:

Durum: Meslektaşım son zamanlarda sinirlidir. Çıkarım: Meslektaşımın ailevi sorunları vardır.

Varsayım:   Sinirli   davranışlar   sergileyen   çalışanların   ailevi sorunları vardır.

. İlk olarak herhangi bir durumda hangi sonuca varabileceğimizi (mantıklı ya da mantıksız) belirleyelim. Daha sonra çıkarıma götüren belirgin genellemeyi veya yaygın kanaati tespit edelim. İşte bu varsayımdır.

Bilgi (Durum)

1.  Arabanın camından dışarıya çöp atan bir sürücü gördüğünüzde

2.  Markette annesinin yanında ağlayan küçük bir çocuk gördüğünüzde

3.  Kaldırım kenarında elinde bir kese kâğıdı ile oturan bir adam gördüğünüzde

Herhangi Birinin Yapabileceği Olası Çıkarım

1.  Bu sürücü atıkların değerlendirilmesini önemsemez.

2.  Annesi onun istediği bir şeyi almayı reddetmiştir.

3.  Bu adam bir dilenci olmalı.

Bu Çıkarıma Götüren Varsayım

1.  Ne zaman birisi bir arabanın camından dışarıya bir şey atarsa, atıkların değerlendirilmesini önemsememektedir.

2.  Markette annesinin yanında ağlayan küçük bir çocuk varsa, annesi onun istediği şeyi almayı reddetmiştir.

3.  Ellerinde bir kesekağıdı ile oturan adamların hepsi dilencidir.

Çıkarımları açık bir şekilde tanımladığınızda ve daha sonra onların altında yatan varsayımları açığa çıkardığınızda, düşünmenizi ve buna bağlı olarak hayatınızı daha güçlü bir şekilde kontrol edebilirsiniz. Eylemlerinize rehberlik eden varsayımlarınızı, inana geldiklerinizi açığa çıkartırsınız. Örneğin, eğer bütün amirlerin insanlara gaddarca davrandıklarını düşünüyorsanız, karşılaşacağınız bütün amirlerde göreceğiniz budur. Eğer şirketinizin sebep olduğu endüstriyel kirliliğin insan sağlığına zararı olmadığına inanıyorsanız, bunun altında yatan varsayımın doğru olup olmadığını araştırmak için çok hevesli olmazsınız. 

İnsanlar genellikle “X’in doğru olduğunu varsayıyorum” ya da “X varsayıyorum” derken, aslında şöyle demek isterler: “X’in doğru olduğu sonucuna vardım” ya da “X sonucuna vardım”. Eğer varsayarlarsa muhtemelen bunu ifade etmezler; herhangi bir şeyi kabullenmişlerse onu ifade etme gerekliliği hissetmezler. Muhtemelen başkalarının da kendi görüşlerini paylaştığını düşünecekler ve bu nedenle varsayımlarını diğer insanlarla kontrol etmeyeceklerdir. Unutmayın ki varsayımlar genellikle bilinçsiz düşünme seviyesindedir.

Bugün dikkat edeceğiniz şey: Çıkarımlar ve varsayımlar

İnsanlar çıkarımlar ile varsayımları karıştırır. İnsanlar, çoğu zaman kendi çıkarımlarının ve varsayımlarının farkında olmazlar. “Varsayım” ya da “Zan” kelimelerini kullandığınız zamanları fark edin. Başkaları bu kelimeleri kullandığında da dikkat edin. Ne zaman “çıkarım” ya da “sonuç” terimlerini kullanıyorsunuz? Sizin ya da başkalarının bu terimleri yerli yerince ve doğru kullanıp kullanmadığını açıklığa kavuşturun. İlk olarak çıkarımlarınızı fark ederek varsayımlarınızı ortaya çıkarmaya çalışın.

Çıkarımları ve varsayımları kontrol etmek için stratejiler:

•   Kendinize özgü durumlar oluşturarak çıkarımları varsayımlardan ayırma  alıştırmaları  yapın.  Sonra bu durumda,  birisinin  haklı ya da haksız olarak yapabileceği bir çıkarımı formüle edin (X doğrudur; bu nedenle Y doğrudur). Son olarak çıkarıma götüren kesin bir varsayımı belirleyin.

1.

2.

3.

4.

•   Temel  stratejiyi  elde  etmek  için  gün  boyunca  çıkarımları varsayımlardan ayırma alıştırmaları yapın.  İlk  olarak  çıkarımlarınızı,  ikinci  olarak varsayımlarınızı  şu  yöntemle  fark  etmeye  başlayın:  “Tam  da şimdi  bu  durumda  X  sonucuna  varıyorum.  Kesinlikle  eminim ki  bu  sonuç  şu  varsayımdan  kaynaklanıyor”.  Çıkarımlarınızın ve varsayımlarınızın ne kadar derin ya da yüzeysel olduklarına takılmayın.  Yalnız  bu  sürecin  zihninizde  sırasıyla;  durum, çıkarım ve varsayım olarak sıralanmasına dikkat edin.

(Durum → çıkarım → varsayım)

Çıkarımı önce yaparız çünkü bilinçli düşünme düzeyinde kolaylıkla bulunur. Bu nedenle, onu tanımlamak daha kolaydır.

•   Bu  temel  stratejide  ustalaştığınızda  hedefiniz  daha  önemli çıkarımlar yapmak    olacaktır.    Örneğin;    kariyer,    evlilik, ebeveynlik,  iş  yerindeki  önemli  bir  mesele,  diğer  canlılarla ilişkiler,  kapitalizm  vb.  konularında  yaptığınız çıkarımlar vb.