19.Gün - İtaatkar Olma

“Teslimiyet özgürlüğün gardiyanı ve gelişmenin düşmanıdır.”

—John F. Kennedy

İtaatkâr rolünü benimseyen kişi, bencilce değer verdiği bir şeyi- güvenlik duygusu, koruma duygusu ya da terfi şansı gibi- elde etmek için başkalarının egemenliğine boyun eğer.  Bu tür  insanlar  yukarıda  zikredilen şeyleri (gerçek veya hayali) elde edebilmek için bunu özgürlükleri ile değişirler. İtaatkâr kişi veya “güçsüz kişi” çaresizlik sanatını öğrenmiş kişidir. Karakteristik özellikleri ise genellikle aşağılık, yetersizlik ve kızgınlık duygularının eşlik ettiği köleliği veya itaat etmeyi içerir. Bazen güçsüz kimseler, yaranma yoluyla güçlü kimseleri dolaylı olarak etkilerler. İşin garip yanı bazen, zeki olan güçsüz kimseler, vasıfsız güçlü kimseleri “kontrol” ederler. Bu yolla güçsüzler amaçlarına ulaşmada başarılı veya başarısız olabilirler.

Bazı durumlarda insanlar genellikle itaatkâr davranarak diğerle- rine egemen olurlar. Başka bir deyişle, insanlar farklı durumlarda rol değiştirebilirler.  Örneğin,  işyerinde  itaatkâr,  evde  hâkim  olabilirler veya çocuklarına hâkim, eşlerine itaatkâr olabilirler. Diğer zamanlarda ise makul davranabilirler.

Güçlü / güçsüz (baskıcı / itaatkâr) rolleri yaşamdaki sayısız ortam ve durumda oynanır ve bu da çok fazla zulüm ve acıya sebep olur. Mantıklı insanlar her iki rolde de bulunmazlar. Kendilerinin güçlü ve güçsüz hallerinin farkında olup bunlardan uzak dururlar. Bu eğilimlerin düşüncelerinde ve dolayısıyla davranışlarında tekrar tekrar ortaya çıkacağını fark ederler.

Katılmadığınız  bir  karara  uyum  sağlamanın  itaatkâr  bir  davranış olmadığını bilin. Örneğin, eğer başka biri konuyu veya durumu sizden daha iyi biliyorsa ve siz de bu bilgiyi araştırma durumunda değilseniz veya bu konuda sizi farklı düşünmeye yönlendirecek az bir bilgiye sahip olsanız bile duruma uygun davranmak mantıklı olabilir. Herhangi bir durumda ve herhangi  bir anda,  benmerkezci  olarak başkalarına boyun eğip eğmediğinizi veya rasyonelleştirip rasyonelleştirmediğinizi gözlemleyin. Kendini kandırma her zaman insan zihninde gizlenen bir düşmandır. Benmerkezci tabiatlı hükmeden ve itaatkâr düşünme her zaman, en azından bir dereceye kadar da olsa, kendini kandırma yoluyla kamufle edilir ve dolayısıyla akılda mantıklı olarak görünür.

Teslimiyetçi, itaatkâr bir yapının emrine girmekle  bu eğilim artar. Bu eğiliminize hâkim olmak için başkalarıyla birlikteyken davranışınızı yakından gözlemleyin. Bir anlam ifade edip etmediğini düşünmeksizin başkalarına  ayak  uydurma  eğiliminde  misiniz?  Bunu  yaptığınız  için öfke duyuyor musunuz? Başkalarının sizi kontrol ettiğini mi hissediyor- sunuz? Ancak teslimiyetçi düşünce ve davranışınızı, düşüncelerinizin önüne koyarak ona hükmedebilir ve değiştirebilirsiniz. Güçlü itaatkâr eğiliminiz varsa, onunla uzun ve zorlu bir mücadeleye hazırlıklı olun.

Bugün dikkat edeceğiniz şey: İtaatkârlık

İtaatkârlığın  ayırt  edici  özelliklerinden  biri  yaşamda  yaygın  bir fenomen  olan  uygitsinciliktir.  Bu  nedenle  uyma  eğiliminde  olduğunuzda davranışınıza yakından bakın. Başkalarına boyun eğen insanlar genellikle kızgınlık hissederler. “Kabul ettikten” sonra öfke duyuyor musunuz? İradeniz dışında başkalarına teslim olduğunuzda kendinizi yetersiz  mi  hissediyorsunuz  yoksa  sadece  olumsuz  düşünceler  mi düşünüyorsunuz?  Belki  de  küstah  veya  alaycı  bir  yorumda  bulunuyorsunuzdur.  Belki  de  pasif/agresif  bir  şekilde  davranıyorsunuzdur. Başkalarını sizi kontrol ettikleri için suçlamayın; bunun yerine, bunu yapmalarına  izin  verdiğinizi  fark  edin  ve  itaatkâr  olmayı  nasıl  durduracağınızı öğrenin. Başkalarının size ne zaman boyun eğdiğine de dikkat edin. Neyin peşinde olduklarını belirleyebilir misiniz? İtaatkâr davranışlarıyla istediklerini elde ediyorlar mı?

Mantıksız teslimiyetçilikten kaçınma stratejileri:

•   Geçerli  bir  sebep  olmaksızın  başkalarına  uyum  sağladığınız durumları   tespit   ederek   teslimiyetçi   olduğunuz   zamanları belirleyin.  Bu  teslimiyetçi  halinizden  dolayı  büyük  olasılıkla pişmanlık  duyacaksınız.  Ancak  pişmanlığınızı  gizli  tutar  ve açıkça  direnemezsiniz.  Ne  söylemeniz  bekleniyorsa  içinizden gelmeyerek  onu  söylersiniz.  Teslimiyetten  sonra  kendi  hayal kırıklığınız  için  başkalarını  suçlarsınız.  Günlük  yaşamınızda hangi   düzeyde   teslimiyetçi   davranışlarınız   oluyor?   Neden teslimiyetçi   davranıyorsunuz?   Böyle   davranmakla   ne   elde ediyorsunuz?  Konuşursanız  ve  gerçekten  ne  düşündüğünüzü açıkça söylerseniz    ne    olacağını    düşünüyorsunuz?    Ne kaybedeceğinizi sanıyorsunuz?

•   Geçmişte  itaatkâr  bir  şekilde  davrandığınız  belirli  durumları düşünün.  Ne  hissettiniz?  Kızgın  mı?  Savunmacı  mı? Asabi  mi? Sinmiş mi?

•   Teslimiyetçi   davranış   insanlar   tarafından   çoğunlukla   fark edilmez. İnsanların    çoğu    hayatlarının    bazı    alanlarında teslimiyetçidir. Örneğin, çoğu insan, akran gruplarına, saçma kültürel  gereksinimlere  ve  tabulara  ya  da  insanları  kendi çıkarlarına  aykırı  davranmaya  sevk  edebilecek  yüksek  sosyal statüye  sahip  otoritelere  teslimiyetlerini  fark  etmez.  Kendin olmak, kendin düşünmek, kendi hayatına hâkim olmak sizin için ne kadar önemli? Düşünün. Özgürlükte ısrar etmek sizi özgür yapmaz.  Özgürlük;  köleliğe,  saçma  toplumsal  geleneklere, kurallara ve ideolojiye itaat etme boyutunu tanımakla başlar.

•   Despot  kişi  gibi  itaatkâr  kişinin  de  başarılı  veya  başarısız olabileceğini  fark  edin.  Başkalarına  bencilce  boyun  eğdiğiniz sürece   ne   kadar   “başarılısınız”?   İtaat   ederek   istediğinizi elde  edebiliyor  musunuz?  Kesin  olarak  elde  ettiğiniz  ne  var? Ödül için ödediğiniz bedel nedir? Bu durumda kendinize veya başkalarına karşı ne ölçüde dürüstsünüz?

•   Bir    toplantıdayken    veya    biriyle    karşılıklı    konuşurken teslimiyetçi   davrandığınız   durumları   fark   edin.   O   anda çekinmeden konuşun. Olabildiğince makul olun ve tam olarak ne  düşündüğünüzü  söyleyin.  Bunun  sonucunda  kazandığınız benlik saygısını hissedin.

•   Hükmetme, teslimiyetçi veya makul olma seviyenizi belirlemek için  davranışlarınızı  genel  olarak  inceleyin.  Yaşamın  hangi alanlarında üstün olmaya yatkınsınız? Hangi alanlarında esir gibi davranıyorsunuz yani uysal ve itaatkârsınız? Hangi alanlarında makulsünüz? Zamanın yüzde kaçında baskıcı, teslimiyetçi veya mantıklısınız? Kendinizi kontrol etmek için kendinizi yakından gözlemeye  ve  incelemeye  başlayın.  Bunu  yaptığınız  zaman kazandığınız içsel bütünlük duygusuna belki de şaşıracaksınız.