20.Gün - Medyanın Beynini Yıkamasına İzin Verme

“Bütün gazeteciler meslekleri gereği yaygaracıdır çünkü olayları ilginç hale getirmeyi severler.”

—Lord Riddell

Her  toplumun  ve  kültürün  kendine  has bir  dünya  görüşü  vardır.  Bu  dünya  görüşü insanların neyi nasıl gördüğünü, algılarını ve inançlarını  şekillendirir.  Dünyanın  dört  bir yanındaki  haber  medyası,  kendi  kültürlerinin dünya görüşünü yansıtır. Bu hem ulusal haber medyasında çalışanlar okuyucularıyla aynı görüşleri paylaştıkları için hem de kültür içindeki insanların satın almak  istediklerini  sattıkları  için  doğrudur.  Kârlarını  artırmak  için haberleri izleyicilerine duygusal ve cazibeli bir şekilde sunmaları gerekir. “Haber Medyasının Görünmeyen Yüzü” adlı kitapta Downie ve Kaiser sorunları şöyle açıklar:

“Ulusal televizyon kanalları şirketlerinin masraflarını asgari düzeye indirmek adına muhabirlerinin sayısını azaltma ve yurt dışı haber bürolarını kapatma yolunu seçtiler. Pahalı programları daha az bütçeli fakat yüksek kâr oranı olan yaşam, eğlence ve magazin ağırlıklı, suç ve mahkeme hikâyeleri gibi ucuz programlarla  değiştirerek  izleyici  kitlesini  çekmeye  çalışıyorlar.” (New York: Knopf, 2002), s.19.

Herhangi bir kültürde ana akım haber kanalları (genellikle bilinçsiz) aşağıdaki bakış açılarına göre işler:

•   "Bizim  bakış  açımıza  göre  bize  görünen  budur;  o  yüzden  bu böyledir."

•   "Bizim bu  konuya  bakış  açımızı  destekleyen  veriler  bunlardır dolayısıyla konuyla ilgili en önemli veriler bunlardır."

•   "Bu  ülkeler  bize  dostça  yaklaşımda  bulunurlar  dolayısıyla  bu ülkeler övülmeyi hak ederler."

•   "Bu ülkeler bize düşmanca yaklaşımda bulunurlar dolayısıyla bu ülkeler tenkit edilmeyi hak ederler."

•   "Bu  haberler  okurlarımıza  ilginç  veya  sansasyonel  gelir.  Bu yüzden bunlar en önemli haberlerdir."

Dünyada gerçekte olup bitenler göründüğünden çok daha karmaşıktır. Eğer karşılaştığınız haberlerdeki eğilimleri ve önyargıları, yansıtılmak istenen ideolojileri, propagandayı, taraftarlığı, çarpıtmaları ve uydurma haberleri fark edemez ve anlayamazsanız; sunulan haberin hangi kısmının desteklenmesi gerektiğini ve hangi kısmının tamamının kabul  edilemez  olduğunu  makul  bir  şekilde  tespit  edemezsiniz.  Bu anlayış bizim medyayı eleştirel bir şekilde takip etmemiz ve analiz kabiliyetimizi geliştirmemiz açısından vazgeçilmez bir unsurdur.

Bugün dikkat edeceğiniz şey: Medya

Medyanın gün boyunca ürettiği ürünlerin farkına varın. Gazeteleri/ haberleri dikkatlice inceleyin ve “dost ülkelerin” olumlu, “düşman ülkelerin” ise olumsuz sunulduğuna dikkat edin. Ön sayfadaki önemsiz haberlerin içine gömülü olan önemli bilgileri fark edin. Sansasyonel haberler manşete taşınırken, önemli dünya sorunlarının göz ardı edildiğine veya önemsenmediğine dikkat edin. Bakış açılarını genişletmek veya sorunları daha adil bir şekilde sunmak için haberleri nasıl yeni- den yazacağınızı düşünün. Haberleri eleştirel bir gözle okumak zaman zaman yaptığınız bir iş değil sürekli yaptığınız bir alışkanlığınız olsun. TV’deki haber programlarının karmaşık şeyleri nasıl aşırı basitleştirdiğine dikkat edin. Her şeyi nasıl sansasyonelleştirmek istediklerini ve neyin önemli ya da derin olduğuna odaklanmak yerine izleyicileri tarafından sansasyonel olarak değerlendirilecek hikayeler üzerinde durduklarını fark edin. Toplumsal histeriyi (çılgınlık, taşkınlık, curcuna vb.) genellikle suç davranışı olarak kabul edilen konular etrafında oluşturma biçimlerini ve beslediklerini not edin.

Medyanın İç Yüzünü Görme Stratejileri:

•   Alternatif   bakış   açılarını   ve   dünya   görüşlerini   kullanarak olayları çoklu bakış açılarından yorumlamayı öğrenin.

•   Kavrayış  ve  içgörüyü  yalnızca  kitle  iletişim  araçlarıyla  değil, farklı düşünce ve bilgi kaynaklarından edinmeye çalışın.

•   Haberlerin   içerisine   yerleştirilmiş   bakış   açılarını   görmeyi öğrenin.

•   Haberleri çoklu bakış açılarından yeniden yazın.

•   Haberleri,   gerçeğin   sadece   bir   şekilde   sunumu   ve   bazı gerçeklerin ve yorumların bir karışımı olarak görün.

•   Haberleri   açıklık,   doğruluk,   ilgililik,   derinlik,   genişlik   ve önemlilik ilkelerine göre değerlendirin.

•   Haberlerdeki çelişkileri ve tutarsızlıkları fark edin (genellikle aynı haberde).

•   Bir haberin hizmet ettiği gündeme  ve çıkar çevresine dikkat edin.

•   Üzeri örtülen ve görmezden gelinen gerçeklere dikkat edin.

•   Haberlerde “gerçek” olarak sunulan şeylerin aslında tartışılması gereken şeyler olduğuna dikkat edin.

•   Hikâyelerdeki örtük varsayımlara dikkat edin.

•   Açıkça belirtilmeyip ima edilen şeylere dikkat edin.

•   Hangi sonuçların göz ardı edildiğine ve nelerin vurgulandığına dikkat edin.

•   Hangi  bakış  açılarının  sistematik  olarak  olumlu,  hangilerinin olumsuz şekilde sunulduğuna dikkat edin.

•   Olağandışı,   dramatik   ve   sansasyonele   yönelik   önyargıları yansıtan haberleri zihninizde düzeltin ve doğrusunu bulmaya çalışın.

•   Meseleleri ve sorunları etik dışı göstermek için sosyal tabu ve adetlerin uygunsuz kullanımlarına dikkat edin.