Ali Kuşcu - Astronomi, Ekliptik Eğimi

İslam dünyasının astronomi, matematik, filoloji ve kelam âlimleri arasında, ortaya koyduğu eserleri ile haklı bir şöhrete sahip olan Ali Kuşçu, XV. yüzyıl başlarında Maveraünnehr bölgesinde doğduğu söylense de hangi şehirde ve hangi yılda doğduğu kesin olarak bilinmemektedir. Babası Muhammed, Maveraünnehir’de hüküm süren ünlü Sultan ve astronomi bilgini Uluğ Bey’in kuşçusu olduğu için, ailesi ‘Kuşçu’ lakabıyla meşhur oldu. 

Dini ilimlerde yetiştikten sonra matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, devrin en büyük âlimleri olan Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyâseddin Cemşîd ve Muînuddîn Kâşî’den matematik ve astronomi dersleri aldı.

Batı ve Doğu bilim dünyası onu, 15. yüzyılda yetişen müstesna bir âlim olarak tanır. Öyle ki, W.Barlhold, Ali Kuşçu'yu 15.yüzyılın Batlamyos'u olarak adlandırmıştır.

Daha fazla ilim öğrenmek arzusu ile Kirman’a gitmiştir. Burada Hall-ü Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile kendisinden sonra iki asır boyunca ilim adamlarının ilgi ve takdirle inceledikleri Şerh-i Tecrit adlı eserini yazdı. Ali Kuşçu, Kirman'da kalıp eğitimini tamamladıktan sonra tekrar Semerkant’a dönmüştür ve Uluğ Bey, onu rasathanesine müdür olarak atamıştır.

Ali Kuşçu, mevsimlerin oluşmasını sağlayan mihverinin eğimi, ekliptiğin eğimi ile ilgilenmiş ve bu eğimi bu günkü değerlere çok yakın olarak tespit etmiş, bunu Risale fi’l-Hey’e isimli eseri ile Farsça olarak kayıtlara geçirmiştir. Mucit olan Ali Kuşçu’nun tespit ettiği ekliptik eğimi 23 derece 30 dakika 13 saniyedir. Bu günkü hesaplarda ise bu rakam 23 derece 27 dakika olarak bulunmuştur. 

Ali Kuşçu’nun İstanbul’a gelişi önemlidir; çünkü o zamana kadar İstanbul’da astronomi ile uğraşan güçlü bir bilgin yoktu. Kuşçu’nun ders vermeye başlamasıyla, İstanbul medreselerinde astronomi ve matematik alanında büyük gelişmeler olur. Verdiği derslerle çağını aştığını gösteren Ali Kuşçu, Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paşa ve Molla Lütfi gibi büyük bilginler yetiştirir. 

1474’te İstanbul’da vefat eden ve Eyüp Sultan kabristanına defnedilen Ali Kuşçu ilim tarihine silinmeyecek şekilde adını yazdıran büyük bir İslam âlimidir.