İbn-i Baytar - Botanik

Asıl ismi, Abdullah bin Ahmed el-Maliki olup Endülüs'ün bir sahil şehri olan Malağa'da, yetiştirdiği âlimlerle tanınan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. İbni Baytar lakabını babasının veterinerliğinden dolayı almıştır. Doğum tarihi bilinmemekle beraber çeşitli rivayetlerle 1179 ile 1200 yılları arasında gösterilir. İbni Baytar, yaklaşık 1248 yılında Şam’da vefat etmiştir. İlköğrenimini babasından gördüğü, dinî ve nakli ilimleri okuduktan sonra botaniğe merak sardığı bilinmektedir.

İbni Baytar’ın botanikçi olmasındaki en önemli etken yirmi yaşına kadar birlikte çalıştığı, İbnü'r-Rûmiyye diye tanınan Nebâtî'ye aittir. İbnü'l-Baytâr, Nebâtî ile dostluğu süresince Endülüs bölgesinde yetişen tıbbî bitkileri ve bunların özelliklerini, yetiştikleri yerleri, ilmî ve mahallî adlarını öğrendi. Bu sırada bir yandan Dioskorides ve Câlînûs'un basit ilâçlar hakkındaki eserlerini okuyor, bir yandan da Endülüs'ün çeşitli kesimlerindeki araştırmalarını sürdürerek malzeme topluyordu. Daha 20 yaşlarında iken Akdeniz havzasındaki ülkelerde araştırma yapmak amacıyla uzun sürecek bir yolculuğa çıktı. Önce Fas, Cezayir, Bicâye, oradan Kosantîna, Tunus, Barka ve Trablus gibi Kuzey Afrika şehirleriyle civarlarını dolaşarak yazmak istediği eserler için zengin malzeme topladı. Oradan deniz yolu ile Anadolu'ya, Antalya’ya geçip Selçuklu ve Bizans hâkimiyetindeki bölgeleri gezerek tıp, eczacılık ve botanik âlimleriyle tanıştı.

Seyahat dönüşü artık çağının en büyük botanikçisi kabul edilen İbnü'l-Baytâr topladığı zengin bitki koleksiyonuyla İskenderiye'ye gitti. Mısır Eyyûbî hanedanından el-Melikü'l-Kâmil Muhammed kendisine Mısır botanikçileri başkanı unvanını verdi.

İbnü'l-Baytâr Doğu ve Batı Ortaçağ’ında bilgi, görgü ve tecrübesini arttırmak ve yazacağı eserlere malzeme toplamak için üç kıtayı gezen ender bilginlerden biridir. Onun alanında çağının en büyük âlimi olduğu kabul edilir. 

Orta çağın en büyük botanisti ve eczacısı olan İbnü'l-Baytâr, eserlerinde 1400 kadar bitkiyi tek tek inceleyerek bunlardan hangi ilaçların yapılabileceğini, bu ilaçların kimyevi yapılarını ve hastalıkları önlemekteki tesir derecelerini bir bir anlatır. İbni Baytar’ın hayatı boyunca üst üste yaptığı deneyler ve dikkatli ilmi çalışmalar sonucunda elde edilen bilgilerin mahsulü olan bu ilaçlarla ilgili eserlerden, batılı bilginler yüzyıllarca kaynak kitap olarak faydalanır, üniversitelerde okutulur.