Zehravi - Cerrahi ve Cerrahi Aletleri

İsmi Halef bin Abbas ez-Zehrâvi olup, künyesi Ebû'l-Kasım'dır. Miladi 930 yılında Kurtuba yakınlarındaki Ez-Zehrâ da dünyaya gelmiş, 1013 yılında da Kurtuba’da vefat etmiştir. Doğduğu yerden dolayı da Zehravi ismiyle meşhur oldu. Batı ilim aleminde Ebü'l-Kasis, El-Bukasis ve Al-Zahravis olarak bilinir. Hayatının büyük bir kısmını doğduğu yer olan Ez-Zehrâ da tıp ve eczacılık araştırmaları ile geçiren Zehravi, ayrıca dini ilimler ve diğer fen ilimlerini de okumuş, zamanında ilim ve kültür seviyesi en yüksek olan Kurtuba Üniversitesi'nde öğrenim görerek özellikle tıp ilminin nazari ve tatbiki sahalarında ihtisaslaşarak söz sahibi oldu. Daha genç yaşındayken şöhretin zirvesine ulaşmış, önce Endülüs Emevi Halifesi Üçüncü Abdurrahman’ın, daha sonra da yerine geçen İkinci Hakem’in hususi doktorluğunu yaparak hükümdarların özel tabibi oldu. 

Müslüman cerrahların babası olarak kabul edilen Zehravi, daha çok cerrahi sahasında başarılı ve meşhurdur. Modern cerrahinin öncülüğünü yapan Zehravi'nin devrinde Avrupa da cerrahlık, hekimler tarafından üstün görülmediği için, uygulama sahası açılmamıştır. Avrupa'nin aksine, İslâm aleminde; makbul, yaygın ve revaçta bir ilim olduğundan, tatbiki başarlı neticeler veriyordu.

Endülüs'te de cerrahinin başlı başına bir ilim haline gelmesi, Zehravi sayesinde oldu. O devirde Avrupa'da Zehravi'nin eserleri ve bunlarda ortaya koyduğu tıbbi ve cerrahi usuller temel müracaat kaynağı idi. 

Ebu'l-Kasım Zehravi'yi esas şöhrete kavuşturan "et-Tasrif" adındaki eseridir. O, bu eseriyle Ortaçağ'ın Batı tıp dünyasına hakim oldu. Doğulu ilim adamlarından çok Batılı bilim adamlarından taktir topladı.

Zehravi, ameliyatlarda kullanılmak üzere çeşitli aletler keşfetti ve resimlerini çizip kitabına koydu. Cerrahide kullanılan, resmini çizdiği bu aletlerin sayısı iki yüz civarında idi. Bu aletlerle kendi devrinde yapılması imkânsız sayılan birçok ameliyatı bizzat yaparak kullanımını da göstermiş oldu.

Böbrek taşlarının nasıl çıkarılacağını ilk defa o tesbit ederek bu ameliyatı ilk defa o gerçekleştirdi. Yaptığı ameliyat, çağımız operatörlerinin yaptıkları ameliyatla aynı idi.

Zehravi, cerrahi usullerini bir çok günlük acil hallerde başarı ile tatbik etmiş, burun ameliyatları yapmış, çalışmalarında gümüş nitratı kullanmıştır. 

O, akciğer iltihaplanmaları üzerinde çalışmış ve ameliyatla göğsü yarıp dağlama yoluyla tedavi gibi daha önceleri hiç yapılmamış birçok cerrahi tedaviyi başarmıştır. Günümüzde elektrikle yapılan yakma, bu uygulamanın faydasını gösterir. Ameliyat sırasında mum ve alkol kullanarak kanamayı durdurmayı başardı. 

Leğen kemiği kırıklarının tedavisini ilk yapan kişiydi. Omuz eklemi kırık ve çıkıkları üzerine önemli tespitleri vardır. Açık kırıklarda, yaranın bakımı için alçı sargısından bir pencere kesip açma metodu da ona dayanır. Alçı sargısını yumuşak şeylerle doldurma da Ebu'l-Kasım'ın keşfi idi.