Endonezya’yı etkileyen dokuz Allah dostu

İMSAK	GÜNEŞ	İŞRAK	ÖĞLE	İKİNDİ	AKŞAM	YATSI
06:51	08:23	09:06	13:12	15:32	17:54	19:20

İMSAK

GÜNEŞ

İŞRAK

ÖĞLE

İKİNDİ

AKŞAM

YATSI

06:51

08:23

09:06

13:12

15:32

17:54

19:20

Endonezya’yı etkileyen dokuz Allah dostu

Özel Haber

23.06.2021 |

Günümüzde %87’si Müslüman olan, 270 milyon nüfusuyla en kalabalık İslam ülkesi Endonezya; deniz ticaretindeki stratejik konumu dolayısıyla Müslüman tüccarlar ve seyyahların katkısıyla İslami tebliğin Hicri ilk asırdan itibaren ulaştığı bir bölge.

Yerli halkın kitleler halinde İslam’la şereflenmesi ise 13. Yüzyıldan itibaren Yemen, Mısır, Orta Asya ve Çin’den Cava’ya gelen sufi tüccarlar vesilesiyle olmuştur. Bilhassa 15. Yüzyılda Java adasında “Dokuz Veli” olarak bilinen şahısların faaliyetleri dikkat çekici.

“Dokuz Veli” diye anılan zatlar farklı dönemlerde yaşamış olan, kimi zaman aralarında akrabalık bağı bulunan kimselerdir. Cava'nın kuzey kıyısında, Doğu Cava'da Surabaya-Gresik-Lamongan, Orta Cava'da Demak-Kudus-Muria ve Batı Cava’da Şirbun olmak üzere üç temel bölgede irşat faaliyetleri yürütmüşlerdir. Bu üç muhitte yer alan Ampel Denta medresesi, Giri medresesi ve Watu Layar; halk nazarında ilim ve feyiz membağı haline gelmiştir. İslam medeniyetinin tüm Endonezya'ya yayıldığı ve takımadaların ilim ağını oluşturan merkezler olmuşlardır.

Dokuz Allah dostunun faaliyetleri neticesinde Miladi 15. yüzyılda Cava Adası’nın Demâk (Demmek, Dîmâk) şehri, İslâm ile yönetilen ilk şehir olmuştur.

Coğrafyada krallar ve kabile yöneticileri ile kurulan yakın temas ve izlenen politikalarla İslamiyet’in bölgede yayılmasının önü açılmış, İslâm dini bölgede hâkim olmuş, putperestlik ciddi anlamda etkisini yitirmiştir.

Gresik (Mevlânâ Melik İbrahim),

Ampel (Ahmed Rahmetullâh),

Bonang (İbrahim b. Ahmed),

Giri (Sultan Abdulfakîh),

Drajat (Haşim b. Ahmed),

Kâlijaga (Muhammed eş-Şehîd),

Kudus (Cafer Sâdık),

Mûrîa (Mevlana Râdîn Ömer Said b. Cafer Sadık),

Gunung Jâtî (Mevlana Şerif Hidâyetullâh)

Isimleriyle bilinen dokuz Allah dostu (Walisongo veya Walisanga) halen Sûnan lakapları ile tanınırlar. Sûnan, bölgede dinî liderler için, irşat vazifesini yerine getiren rehber anlamında kullanılan bir terimdir. Kabirleri, Cava'da sık ziyaret edilen ve Müslümanların çoğu tarafından hala hürmet gösterilen ve tanınan mekanlardır.

9 Veliyi daha yakından tanıyalım:

1. Mevlana Melik/Malik İbrahim (Sunan Gresik)

Melik İbrahim, Hindistan'ın Gujarat şehrinden Şeyh Mağribi olarak bilinen Bâ Alevî ailesinden kabul edilen Şeyh Mevlana Malik İbrahimdir. Cava'ya geldiğinde Gresik şehrinde bulunan Leran köyüne yerleşmiş, Majapahit Kralı'nı İslam'a davet etmiştir. Kral tarafından kendisine hediye edilen toprak parçasında bir cami inşa etmiş ve burayı İslami tebliğ için kullanmıştır. Çevresindeki insanlara eğitim vererek değil onların günlük ihtiyaçlarına hizmet ederek tebliğde bulunmuştur. Ticaret ahlakını, tedavi yollarını, tarım tekniklerini öğreterek insanların sevgisini kazanmıştır. Cava’da medreselerin kurucusu olarak kabul edilir. Medreselerde yetişen ilim talebeleri civar beldelere yayılarak 16. yüzyılın sonlarına kadar bölgenin tamamına İslamiyet’i yaymıştır.

2. Gunung Jâtî (Mevlana Şerif Hidâyetullâh)

Mevlana Şerif Hidayetullah veya Seyyid el-Kamil, 1448 yılında Şerif Abdullah Umdatuddin ve Nyai Rara Santang'ın oğlu olarak doğmuştur. Endonezya’ya ilk gelen Hadramevtli olarak bilinen Cemaluddin Hüseyn’in torunudur. Şerif Hidâyetullah’ın soyu babası tarafından Hz. Peygamber’e (SAS.) dayanır. Babası Mısır’da idare kademesinde bulunmuştur. Annesi ise Sunda Krallığından bir prensestir. 1470 yılında geldiği Batı Cava’nın Şîrbûn şehrinde İslamiyet’i ilk yayan kişidir. Orta Cava'daki Mataram krallığınının islamı kabul etmesine vesile olmuştur. Anten Sultanı'nın hidayetine vesile olmuş, kendisine Demak Sultanı'ndan “Ratu Pandita” unvanı verilmiştir.

Cavalı tarihçiler Mevlânâ Şerîf’in istikâmet, zühd, takvâ ve verâ’ ehli bir sûfî olduğunu, Allah’ın sevgi ve rızasını kazanmak için şeriat, tarikat, marifet, hakikat halkalarından bahsettiğini kaydeder. Aynı kaynaklarda siyaset uzmanı bir kişi olduğu, emirlere yakın bulunduğu ve kendisine sürekli danışıldığı da belirtilir. İdareci vasfı taşıyan bir alim olan Şerif Hidayetullah 1479’da Demak'ın büyük camisinin kurulmasında da rol oynamıştır. Batı Cava’nın Şîrbûn ve Banten beldelerinde ve Jakarta’nın Sunda Kelapa beldesinde irşat faaliyetlerinde bulunmuştur. Eğitim usulünde hem nazari hem tatbiki ilimleri öğretmesinin yanı sıra tıbbi tedavi ve çevreye duyarlılık hakkında nasihatlerde bulunmak da vardır. Toplumsal, siyasi, kültürel ve sosyo-ekonomik yaşam üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. 1570 yılında 120 yaşında vefat ederek Jât dağının eteklerine defnedilen Şerîf Hidâyetullah’ın kabri günümüzde Şîrbûn şehrinde hâlâ ziyaret edilen önemli yerlerdendir.

Gunung Jati, Endonezya

3. Ampel/Embil (Ahmed Rahmetullah b İbrahim)

Ahmed Rahmetullah b İbrahim’in 1401'de bugün Güney Vietnam olan Çampa'da doğduğu rivayet edilir. Malayca ismi Radan Rachmad, Çince ismi Bong Swee Hoo’dur. Annesi Çampa’lı prenses, Çin asıllı Hui Müslümanı Dewi Candrawulan’dır. Dedesi ise 1419'da Cheng Ho tarafından Güneydoğu Asya kıyı şeridindeki Hui müslümanlarını himaye etmekle görevlendirilen Bong Tak Keng’dır. Bir rivayete göre babası Tuban'da medfun bir Kazan’lı bir Kadiri olan Şeyh İbrahim Es-Semerkandi'dir. Akrabası Majapahit kralı Sri Kertawijaya tarafından Ampel bölgesi üzerinde yetki verilmiştir.

Ampel’de İslamiyet’i yaymada ilk icraat olarak öğrenciler için ribat ve medreseler açmıştır. Fıkıh, Usûlu’l-fıkıh, akaid ve tasavvuf gibi başlıca ilimlerin okutulması gibi büyük bir ilmi miras bırakmıştır. İmam Gazali’nin tasavvuf anlayışını takip etmiş ve hal ilmini tebliğ usulü olarak benimsemiştir. Dimak sultanı Raden Patah Ahmed Rahmetullah’ın talebesidir. 1480 civarında Orta Cava, Demak'ta vefat ettiği tahmin edilmektedir. Sûnan Embîl adıyla da anılmış, bu isimle Java Sûrâbâya’da bulunan el-Câmiatu’l-İslâmiyye adındaki resmi bir üniversiteye adı verilmiştir.

4. Drajat (Haşim b. Ahmed)

1470'de doğan Haşim Kasım b. Ahmed Şerifuddin, Ahmed Rahmetullah’ın oğlu’dur. Dini eğitimini tamamlayıp icazetini alınca Paçiran bölgesinde Drajat Köyü'nde yüksek bir muhitte Dalem Duwur medresesini açmıştır. Sosyal tabiatı olan bir sufidir. Dini ve İslami tebliğleri yaparken, mazlumlara, yetim çocuklara, hastalara, fakir ve muhtaçlara yardımda bulunmuştur.

Bestelediği ilahiler İslami tebliğe büyük katkı sağlamıştır. İnsanı kâmile ulaşmak, takvaya ermek için tavsiye ettiği yedi madde bugün hala sevenleri tarafından uygulanmaktadır. 1522 yılında vefat etmiş, Surabaya-Tuban yakınlarında medresesinin yanına defnedilmiş, vefatının ardından kendisine Sunan Mayang Madu unvanı verilmiştir. Kabri önemli bir ziyaretgahtır.

5. Giri (Sultan Abdulfakîh)

Cava'nın en doğu kısmı olan Banyuwangi’de 1442'de doğan Seyyid Sultan Abdulfakih, bir rivayete göre Mevlana Melik İbrahim’in kardeşi olan Mevlana İshak’ın oğludur. Ahmed Rahmetullah’ın talebesidir. Doğu Cava’da Gresik yakınlarındaki Giri semtinde, İslami yaşamın merkezi oluşmasına katkıda bulunmuştur. Giri’nin idarecisi konumundadır ki sultan anlamına gelen Prabu Satmata ünvanına sahiptir. Kadılık da yaptığı rivayet edilir. Dokuz Allah dostu içinde tepede halvet yeri inşa eden ilk kişi olarak anılmıştır. Sultan Abdulfakîh, Giri bölgesinde birkaç pesantren (medrese) kurmuş, fıkıh, tefsir, hadis, nahiv ilimlerini öğretmiştir.

Sadece Surabaya'dan değil, Madura, Lombok, Makassar ve Ternate gibi Endonezya içinde uzak adalardan da talebeleri olmuştur. Yetiştirdiği talebeleri Endonezya'nın Madura, Bawean, Kangean adalarına ve Ternate ve Huraku gibi Maluku takım adalarına göndermiştir. İlmi vazifesiyle ticareti bir arada yürütmüştür. Surabaya yakınlarındaki Gresik'te Giri medresesinin yakınında medfundur.

6. Bonang (İbrahim b. Ahmed)

1465 yılında doğan Mevlana Makdum İbrahim, Malik İbrahim’in torunu, Ahmed Rahmetullah’ın oğludur. Çince ismi Bong Ang’dır. Annesi bir Hui’dir. Tebliğini Malayca yapmıştır. Demak camiinde imamlık yaptıktan sonra Rembang bölgesinde bir köy olan Bonang’da medrese ve ribatlar açarak irşad faaliyeti yürütmüş, Bonang velisi namıyla Sunan Bonang olarak anılmıştır. İbrahim b. Ahmed geleneksel türkülerin içine İslami sözler yerleştirmiş, halkı bu türküler yoluyla tebliğ ederek gönüllere tevhid tohumu ekmiştir. İbrahim b. Ahmed tarafından yazılan “Şeyh Bari'nin Tavsiyeleri” isimli eserde ve İmam Gazali’nin “İhyayı Ulumuddin” eserinden alıntılar vardır. 1525’de vefat etmiş ve Tuban'a defn edilmiştir.

Demak Ulu Camii, Endonezya

7. Kâlijaga (Muhammed eş-Şehîd)

Muhammed eş-Şehîd, veya Muhammed Said, namı diğer Joko Said 1450 yılında Tuban’da doğmuştur. Şirbun’da Kalijaga bölgesinde faaliyette bulunmuştur. Hui müslümanlarından Tuban’da liderlik yapan Gan Eng Tju’nun oğlu ve Ahmed Rahmetullah’ın talebesidir. Çince ismi Gan Si Cang’dır. Halkın içine karışarak tarım teknikleri içinde sapan kullanmayı öğretmesi teveccüh görmesine vesile olmuştur. Karagöz Hacivat’a benzeyen İslami içerikli bir kukla ve gölge oyunu tasarlamış, “Wayang Kulit” isimli bu faaliyetini önemli bir tebliğ aracı olarak kullanmıştır. Bu vesileyle 16. ve 17. yüzyılda Cava’da İslam’ın tanınmasını sağlamıştır. Özellikle en iyi bilinen anlatılardan birinde: “Allah’tan başka ilah yoktur, Hz. Muhammed O’nun elçisidir” mesajını nasıl anlattığı açıklanır. 1515 yılında vefat etmiş ve Demak’a defnedilmiştir.

Menara Kudus Camii, Endonezya

8. Kudus (Cafer Sadık)

Cafer Sadık namı diğer Raden Undung 1500 yılında doğmuştur. Dedesi Filistin sultanı Seyyid Fazlal Ali Murtaza’dır. Babası Ngudung tebliğ maksadıyla takımadalara göçmüş, Demak sultanlığında görev almıştır. Kendisi de babası gibi bir komutandır. Orta Cava Kudus şehrinde faaliyet yürüttüğü için Kudus’ün velisi anlamında Sünen Kudûs diye anılmıştır. Tefsir, hadis usulü, fıkıh ve edebiyat ilimlerinde ustalaşmış büyük bir âlim olarak meşhurdur. Bu nedenle, dokuz Allah dostu arasında “veliyul ilm” unvanının sahibidir. Şehadeteyn isminde eseri hala Orta Cava veya Doğu Cava'da şöhretini korunmaktadır. 1550'de vefat etmiş ve Orta Cava’daki Kudüs şehrine defnedilmiştir.

Menara Kudus Camii ve Muria Kabri, Endonezya

9. Muria (Mevlana Râdîn Ömer Said b. Cafer Sadık)

Mevlana Râdîn Ömer Said b. Cafer Sadık namı diğer Raden Prawoto’nun doğum yeri ve yılı bilinmemektedir. Annesi Filistin asıllı Sunan Ngudung'un kızı Dewi Saroh, babası Sunan Kalijaga’dır. Orta Cava Kudus şehrinin kuzeyinde bulunan Muria Dağı civarında medrese açmış ve irşat faaliyetinde bulunmuştur. Bu dağın velisi anlamında Sunan Muria şeklinde anılmıştır. Allah sevgisi üzerinde çok durmuştur. Onun rehberliğinde insanlar Allah'ı anmaya başlamış; tevhid, tahlih, tekbir ve salavatlar halkın diline yerleşmiştir. Mevlana Râdîn Ömer Said b. Cafer Sadık da Kalijaga gibi kukla oyunlarını dini tebliğ için kullanmıştır. 1551 yılında vefat eden Mevlana Râdîn Ömer Orta Cava’da Kudüs’te medfundur.

Allah (c.c.) Onlardan razı olsun.