Doğal kumaşlar hangi yönleriyle daha sağlıklı?

Doğadan doğrudan elde edilen lifler, kumaş haline gelene kadar fiziksel ve kimyasal bir dizi işlemden geçmektedir. Bu işlemler lifin yapısal özelliklerine ve nihai olarak sahip olması istenilen özelliklere göre değişim gösterir. 

Kumaş yapısının oluşumu 3 aşamadan meydana gelir:

1. Liflerden iplik üretimi

2. Dokuma, örme veya keçeleştirme gibi yöntemlerle kumaş haline getirilmesi

3. Boya ve Terbiye işlemleri ile özellik kazandırılması

İşte doğal kumaş türlerinden bazıları:

Pamuk kumaş

Pamuk bitkisinin tohumundan gelen doğal bir elyaftır. Birçok kumaş türünün yapımında kullanılır. Yumuşak ve cilt dostu olması nedeniyle pamuklu kumaş bebek elbiseleri ve yatak nevresim takımları için yoğun olarak kullanılmaktadır. İklim gereksinimlerine kolayca uyum sağlayabilmektedir. Bu yüzden dört mevsim kullanılabilir. Yaz mevsiminde pamuklu kumaş vücudu serin tutar ve teri kolayca emer, kış mevsiminde ise sıcak bir his verir. 

Pamuklu kumaşların çekme yapabileceği bilinmekte. Bu nedenle piyasada çok fazla pamuk karışımı kumaş görülebilir. Eklenen bu lifler pamuğun hem çekmemesine hem de esnemesine yardımcı olur.

Pamuk kumaşların avantajları dezavantajları:

Nemi çok iyi derecede emer ve ısıyı bedenin dışına taşıyarak serin tutar.

Bazı giysilerde olduğu gibi elektriklenme oluşmaz.

Son derece kaliteli boya tutma özeliğindedir.

Yıkandıktan sonra çekerek bir miktar küçülebilir.

Küflenince, güneş ışığına uzun zaman maruz kalınca bozulur.

Islak olduğunda daha sağlamdır.

Kolayca kırışma eğilimindedir

Kolay kirlenir aynı şekilde yine kolayca temizlenir.

Pamuk hammaddesi kullanılarak farklı doku ve tasarımlarda pek çok çeşit kumaş üretilmekte. Bunlardan bazıları: Merserize Pamuklu, Poplin, Müslin, Vual, Tülbent, Fisto, Divitin, Havlu, Fitilli Kadife, Pamuklu Kadife, Pamuklu brokar.

Pamuk üretimi esnasında rekolteyi arttırmak amacıyla pestisitler kullanılabilmekte. Organik pamuk, pestisit ve sentetik gübre kullanılmadan yetiştirilen ve kimyasal işlemlerden geçirilmeyen bir kumaştır. Su ve enerji tasarrufu sağlamaktadır.

Keten Kumaş

Keten, aynı adı taşıyan bitkinin sapından yani gövdesinden elde edilir. En eski kültür bitkilerindendir. Doğal ortamda yetişen ketenler vücuda asla zarar vermez, yapışmaz alerjik reaksiyona sebebiyet vermez, bu özelliği ile hassas ciltler için de uygundur. Doğal yapısı gereği özellikle yaz aylarında serin tutar, klima özelliği taşır. Tiril tiril yapısı, hava alabilen müthiş özelliği vücudumuzu iyi hissettirir. Kadın-erkek giyiminde ve ev tekstilinde de sıkça tercih edilir.

Keten kumaşın avantajları

Keten, kimyasal maruziyete, gürültüye ve toza karşı cildi korur. Güneşin gama ışınlarına karşı %50 koruma sağlar. Keteni oluşturan doğal lifleri onu güçlü ve dayanıklı hale getirir. Aynı zamanda bakımı kolay bir kumaştır, özel bir işlem gerekmez. Elde yıkama ile kolayca temizlenebilir. 

Ketenlerin hepsi doğal değildir polyester karışımlı olanlar da vardır. Polyester karışım ketenin kendinden olan kırışma özelliğini azaltmak için kullanılır. Ayrıca viskos ve pamuk ipliklerden keten dokusu verilerek üretilen kumaşlara da rastlamak mümkündür. Bu nedenle satın alırken ürün etiketinde belirtilen içerik oran bilgilerine dikkat edilmelidir.

Yün Kumaş

Yumuşak, güçlü ve çok dayanıklı olan yün kumaş, sıcaklığı koruma yönünden çok etkili bir kumaştır. Terlerken kullanıcıyı kuru, sıcakken serin tutan bir kumaştır. Terlemeyi vücuttan emici özelliğe sahiptir. Yün kumaş kolay kolay kırışmaz ve kir aşınmasına ve yırtılmaya karşı dayanıklıdır. Ayrıca alevin üzerine konduğunda yanmama özelliği de bulunur. Bu yüzden yanmakta olan birine battaniye ile müdahale edilir. Yünlü kumaşlar genellikle koyun ve keçilerden elde edilir. Kaşmir de bir çeşit keçi yününden elde edilir. Yumuşak dokusu sebebiyle kazak, atkı, kaban, ceket yapımında kullanılır.

Yün kumaşların avantajları dezavantajları:

Yünlü kumaş, sıcaklık sağlama özelliği başta olmak üzere, kırışıklık, aşınma ve yıpranmaya karşı dayanıklılık özelliğine de sahiptir. Aynı zamanda nemi emen hafif bir kumaştır. Doğal Battaniyelerde ve halılarda kullanılmaktadır.

Yün kumaş yüksek ısıda çekme özelliği gösterir. Bu nedenle yıkama talimatına uygun olarak temizlik ve bakımının yapılması gerekir. Çekmezlik özelliği kazandırmak için kendisine bezeyen akrilik lifler ile karışım iplikler olarak da üretilmektedir. Bu nedenle satın alma yaparken kumaş içerik bilgisine dikkat etmek gerekir.

İpek Kumaş

Dünyadaki en güçlü doğal kumaşlardan biridir. Yumuşaklığı, parlaklığı, güzelliği ve lüks görünümü ile tanınan ipek kumaş, her türlü hava koşulunda kullanıcıya konfor sağlayan yüksek kaliteli bir kumaştır. Vücudu yazın serin, kışın sıcak tutan ipek kumaşlar çeşitli tasarımları, dokumaları ve kalitesiyle öne çıkar.

İpek böceği kozasından çıkan lifler, dünyadaki en yumuşak ve aynı zamanda en parlak ipliklerin üretilmesini sağlar. İpek kumaşlar, ince, pürüzsüz ve parlak bir yapıya sahiptir. Ayrıca, zarif ve dökümlüdür, kolay şekil alır ve hafiftir. İpek kumaşlar, abiye tarzı özel kıyafetler için tercih edilir. İpek kumaşların özellikleri arasında bileşimi, mukavemeti, elastikiyeti, esnekliği, kırılganlığı, ısı iletkenliği, emiciliği, temizlik ve yıkanabilirliği, büzülme, ışık etkisi, küflenmeye karşı direnç gibi özellikler yer alır.

İpek, 18 farklı proteinden oluşan %100 doğal bir maddedir. İpek'i oluşturan proteinlerden "Sericin (Serisin)" ipekte mite (mayt) barınmasını engeller. Bu nedenle ipek, doğal ve tamamen antialerjik, tek elyaftır.

İpek, üretilmesi zahmetli, kısıtlı kaynaklara sahip bir üründür. Bu nedenle maliyeti yüksektir. Piyasada düşük maliyete %100 doğal malzemeden denilerek suni ipek olarak adlandırılan floştan üretilen ürünler, ipek adıyla satılmaktadır. Floş hammaddesi selülozik olmakla birlikte üretim süreçleri çok fazla kimyasal gerektiren rejenere bir elyaftır. Bu nedenle ürün içerik etiketlerinin doğru okunması ve güvenilir üreticiden alım yapmak önemlidir.

Rami Kumaş

Rami kumaş, beyaz alt tabakaya sahip tüylü yaprakları bulunan, Uzakdoğu menşeli rami bitkisinden üretilir. En güçlü doğal liflerden birisidir. Islakken daha fazla mukavemet gösterir. Rami lifi, özellikle şekil tutma, kırışıklığı azaltma ve kumaş görünümüne ipeksi bir parlaklık kazandırma yeteneği ile bilinir. Nem tutabilmesinin yanında hava geçirgenliği gibi kullanıcı dostu özelliklere sahiptir. Rami kumaşı hakkında yapılan testler sonucu bazı asitlere ve alkali elementlere dayanıklı bir kumaş olduğu ortaya çıkmıştır. Bu lifle yapılmış kumaş türü genellikle yaz aylarında kullanılır.

Kenevir Kumaş

Genellikle ayakkabı, mobilya, giyim eşyası, aksesuar ve ev mobilyası gibi ürünlerin yapımında kullanılmaktadır. Kenevir kumaş, sıcaklığı, yumuşaklığı ve dayanıklılığı ile bilinen bir kumaştır.

Başlıca özellikleri: Antibakteriyel ve hipoalerjeniktir. 

Cildi tahriş etmez ve alerji yapmaz.

Nefes alabilir ve nemi iyi emer. 

Yazın serin, kışın sıcak tutar.

Topaklanma oluşturmaz ve UV (ultraviyole) ışınlarına karşı korur.

Dayanıklı ve güçlüdür. Aşınmaya ve yıkamaya karşı da dirençlidir.

Biyolojik olarak parçalanabilir ve sürdürülebilirdir. Çevreye zararlı kimyasallar içermez ve plastik atık oluşturmaz.

Jüt Kumaş

Jüt kumaş kuvvetli ve dayanıklı ve nispeten kaba bir kumaştır. Yüzyıllardır çuval olarak kullanılmasının yanında ev tekstili için de tercih edilmektedir. Bangladeş ve Hindistan’da üretimi ve kullanımı yaygındır.

Jüt kumaşı en çok keten kumaş ile benzerlik gösterir, halı yapımında da kullanılır. Ayrıca otomobil koltuklarının iç yaylarını gizlemek için kullanılmaktadır.

Diğer kumaşlar

Tekstil teknolojisinin gelişimi ile doğada doğrudan kullanılabilir lif olma formunda olmasa da uygulanan çeşitli mekanik ve kimyasal işlemler ile doğal hammaddeden rejenere diğer adıyla yarı sentetik kumaşlar üretilmektedir. Bu kumaşlar, bazıları doğal kumaşların ve sentetik kumaşların avantajlarına sahipken dezavantajlarını taşımayan özellikte tasarlanmaktadır. Bu kumaş türlerinden bazıları cupro (kupro), modal, floş, viskon, rayon, lyoceldir.

Bununla birlikte bu kumaşların üretim süreçlerinde yüksek kimyasal ile su tüketilmesi ve bu suyun tam olarak arıtılmadan doğaya bırakılması sonucu oldukça yüksek olumsuz çevresel etkileri bulunmaktadır. 

Kumaşta boya ve terbiye işlemleri

Ham olarak üretilen kumaşlara özellik katmak amacıyla yapılan boya ve terbiye işlemlerinin bir kısmı mekanik olmakla birlikte kimyasal malzemeler de kullanılmakta. 

Giyim, kozmetik ve estetikte değişen trendler, son kullanıcıların sağlık ve estetiğini iyileştirerek fayda sağlayabilecek, rahatlama ve memnuniyet duygusu sağlayabilecek yeni teknolojilerin geliştirilmesini zorunlu kılmakta. Geçmişte geleneksel yöntemlerde kullanılan doğal pigment içerikli boyar maddeler ile renklendirme yöntemi son yıllarda sanayide de kullanılmakta. Bitki gibi organik ve bazı madenler gibi inorganik doğal malzemelerden üretilen boyalar doğal liflerle uyumludurlar.

Pamuk, keten, ipek, yün gibi kumaşlar doğal boyalarla daha iyi renklenir. Doğal boyalar aynı zamanda bazı bitkilerin tıbbi özelliklerini taşırlar. Örneğin, nar kabuğu, soğan kabuğu, ısırgan otu gibi bitkilerin antiseptik, antioksidan, antienflamatuar ve yara iyileştirici etkileri vardır.

Tekstillere esansiyel yağlar ve bitkisel ekstraktlar da eklenebilmekte. Böylece giysiye tıbbi değer ve aroma katarak iyileştirici özellikte olması sağlanır. Bitkisel tekstiller canlandırıcıdır ve vücudun taze ve sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Bu kumaşların ayrıca cilt alerjileri, solunum problemleri, uyku bozuklukları ve tansiyon gibi rahatsızlıklarda tedavi edici değere sahip olduğu da gösterilmiştir.

Son olarak kullanıcının tekstil ürünlerini bilinçli olarak satın alabilmesi ve kullanılabilmesi için doğru soruları sormasının yanında pek uygulamıyor olsak da kumaş içeriği ile kullanım talimatlarını gösteren etiketleri okumaya dikkat etmek büyük önem taşıyor.