Sahih-i Buhârî Hakkında 10 Bilgi

Peygamber Efendimizin ( SAS.) sahih hadislerinin bir araya getirildiği kıymetli eser; el-Câmiu’s-Sahih, bir diğer ismiyle Sahih-i Buhari.

Alanında öncü bir eser olan Sahih-i Buhari’yi yani el-Câmiu’s-Sahih’i bu kadar kıymetli kılan özellikleri neydi?

Dinlemek için:

1. Sahih hadislerden oluşan ilk eser

İslam ilim ve hadis tarihinde Sahih-i Buhari’yi öne çıkaran en önemli özelliğin sadece sahih hadislerden oluşan ilk hadis kitabı olmasıdır, denilebilir. Bu anlamda, İmam Buharî sadece sahih hadislerden müteşekkil ilk hadis kitabını tasnif eden muhaddistir. Esasen, Buharî’den önce de yazılan, tasnif edilen ve günümüze kadar da gelen pek çok hadis kitabı mevcuttu. Buhari sadece sahih hadislerden oluşan ilk hadis kitabını meydana getirmiştir.

Buhari, eserini tamamladıktan sonra Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Main ve Ali b. Medini gibi hadis otoritelerine sunmuş, onlar da eserdeki hadislerin sahih olduğunu ifade etmişlerdir.

2. Büyük bir titizlikle 16 senede tamamlanan bir eser

İmam Buhari, eserini tasnif ederken hadislerin seçiminde son derece titiz davranmış, konuları bilinçli olarak tertip etmiş ve hadisleri belirli bir amaca ve disipline uygun şekilde eserine yerleştirmiştir. Sahih-i Buhari’nin tamamlanmasının 16 yıl sürdüğü, Mekke’de yazılmaya başlanıp, Basra’da tamamlandığı rivayet edilmektedir.

3. Hadis ilmine katkı sağlayan bir eser

Buharî, kitabını telif ederken bütün mesaisini şu iki gayeyi gerçekleştirmek için harcamıştı: Birincisi sahih hadislerden müteşekkil bir kitap tasnif etmek, ikincisi de bu hadislerden çıkacak fıkhî hükümlere işaret etmek.

Buharî, eserinde konu başlıklarında çok sayıda âyet-i kerimeye, sahabe ve tabiin âlimlerinin görüş ve fetvalarına da yer vermiştir. Bu yönüyle Buharî’nin Sahih’i kütüb-i sitte kapsamındaki diğer beş kitaptan farklıdır.

Hocası İshak b. Rahuye’nin “Hz. Peygamber’in sadece sahih sünnetini özet bir şekilde içine alan bir kitap yazsanız” sözü de Buharî’nin eserini yazma önemli bir teşvik olmuştu.

Buhari tasnif ettiği Sahih’i ile hadis ilmine ve hadis ehline çok önemli katkılar sağladı. Hadisçilere hadisleri anlama ve hadislerden delil getirme hususunda destek oldu ve onlara yöntem kazandırdı.

4. Lika şartıyla hazırlanmış bir eser

Sözlükte “karşılaşmak, görüşmek, kavuşmak” anlamına gelen likā’, hadis ilminde “öğrencinin hocasından bir aracı olmadan doğrudan hadis alması” mânasında kullanılmakta. Buharî’nin, Müslim’in Sahih’i dahil diğer kitaplardan daha farklı olmasını sağlayan özellik, Buhârî’nin ravilerin birbiriyle görüşmüş olmasını şart koşmasıydı.

Buharî bir hadisin sahih olmasının temel şartlarından biri olan senedin muttasıl olmasına büyük bir ehemmiyet vermiş ve Sahihindeki hadisleri müsned yani Peygamberimize kesintisiz bir isnad zinciri ile ulaşan hadislerden seçmiştir.

5. Konu başlıklarıyla tasnif edilmiş bir eser

Sahih-i Buharî’nin en özgün yönlerinden biri bâb başlıklarıdır. Hadisler konularına göre kitaplara, her kitap da kendi arasında bâblara ayrılmıştır. Bazı kaynaklarda Buharî'nin, eserin her bâbını Hz. Peygamber’in kabriyle minberi arasında ve her bâb için iki rek‘at namaz kıldıktan sonra yazdığı rivayet edilmekte.

Buhârî’nin bab başlıklarında binlerce âyete yer vermiş olması, Kur’an ve Sünnet bütünlüğüne verdiği önemin en bariz göstergelerinden biri. O, bu yöntemi ve bakışı ile İslam’ın bir bütün olarak Kur’an ve Sünnet’ten ibaret olduğunu açıklamış ve ilan etmişti. Hadisleri anlarken Kur’ân’ı, Kur’ân’ı anlarken de hadisleri dikkate almanın ne kadar önemli ve zaruri olduğunu müşahhas olarak ortaya koymuştu.

Sahih’e ve Sahih’teki bâb başlıklarına bakıldığında; Buhari’nin Sahih’inin sadece bir hadis kitabı olmadığı, aynı zamanda fıkıh, kelam, tefsir, ahlak ve siyere dair pek çok konuyu ve meseleyi ele alan ve rivayetler ışığında değerlendiren bir kitap olduğu görülmekte.

6. Muhtasar bir hadis eseri

Buharî, kitabının hacmini artırmamak için sahih hadislerin tamamını eserine almamıştır. Eserinin ismindeki ‘muhtasar’ ifadesi de bunu ifade etmekte. Bu bakımdan Buharî’nin Sahih’i, sahih hadislerden müteşekkil bir seçkiden ibarettir, denilebilir.

7. Merfu hadisleri esas alan bir eser

Buhârî’nin eserinin en özgün yönlerinden biri de kitabının aslını oluşturan asıl isnadlı kısımlarında Hz. Peygamber’in merfu hadislerine, bâb başlıklarında sahabe ve tabiinin sözlerine ve fetvalarına yer vermesidir.

8. Muhteviyatıyla kapsayıcı bir eser

Buhârî kitabında hemen hemen her konuyla ilgili hadislere yer vermiştir. Kitabın ‘câmi’ türü bir hadis kitabı olması, adında “el-Câmi” isminin bulunmasının anlamı da budur. Farklı İslam beldelerindeki hadisleri de ihtiva etmesi ve bu bakımdan da câmi/toplayıcı nitelikte bir kitap olmasıdır.

Zira Buhari hadis almak için zamanın en önemli ilim merkezlerine yaptığı yolculuklarla o beldelerdeki muhaddislerden hadisler alarak bir anlamda eserinde farklı bölgelerdeki hadisleri de toplamıştır.