Sahih-i Buhârî Hakkında 10 Bilgi

Peygamber Efendimizin ( SAS.) sahih hadislerinin bir araya getirildiği kıymetli eser; el-Câmiu’s-Sahih, bir diğer ismiyle Sahih-i Buhari.

Alanında öncü bir eser olan Sahih-i Buhari’yi yani el-Câmiu’s-Sahih’i bu kadar kıymetli kılan özellikleri neydi?

1. Sahih hadislerden oluşan ilk eser

İslam ilim ve hadis tarihinde Sahih-i Buhari’yi öne çıkaran en önemli özelliğin sadece sahih hadislerden oluşan ilk hadis kitabı olmasıdır, denilebilir. Bu anlamda, İmam Buharî sadece sahih hadislerden müteşekkil ilk hadis kitabını tasnif eden muhaddistir. Esasen, Buharî’den önce de yazılan, tasnif edilen ve günümüze kadar da gelen pek çok hadis kitabı mevcuttu. Buhari sadece sahih hadislerden oluşan ilk hadis kitabını meydana getirmiştir.

Buhari, eserini tamamladıktan sonra Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Main ve Ali b. Medini gibi hadis otoritelerine sunmuş, onlar da eserdeki hadislerin sahih olduğunu ifade etmişlerdir.

2. Büyük bir titizlikle 16 senede tamamlanan bir eser

İmam Buhari, eserini tasnif ederken hadislerin seçiminde son derece titiz davranmış, konuları bilinçli olarak tertip etmiş ve hadisleri belirli bir amaca ve disipline uygun şekilde eserine yerleştirmiştir. Sahih-i Buhari’nin tamamlanmasının 16 yıl sürdüğü, Mekke’de yazılmaya başlanıp, Basra’da tamamlandığı rivayet edilmektedir.

3. Hadis ilmine katkı sağlayan bir eser

Buharî, kitabını telif ederken bütün mesaisini şu iki gayeyi gerçekleştirmek için harcamıştı: Birincisi sahih hadislerden müteşekkil bir kitap tasnif etmek, ikincisi de bu hadislerden çıkacak fıkhî hükümlere işaret etmek.

Buharî, eserinde konu başlıklarında çok sayıda âyet-i kerimeye, sahabe ve tabiin âlimlerinin görüş ve fetvalarına da yer vermiştir. Bu yönüyle Buharî’nin Sahih’i kütüb-i sitte kapsamındaki diğer beş kitaptan farklıdır.

Hocası İshak b. Rahuye’nin “Hz. Peygamber’in sadece sahih sünnetini özet bir şekilde içine alan bir kitap yazsanız” sözü de Buharî’nin eserini yazma önemli bir teşvik olmuştu.

Buhari tasnif ettiği Sahih’i ile hadis ilmine ve hadis ehline çok önemli katkılar sağladı. Hadisçilere hadisleri anlama ve hadislerden delil getirme hususunda destek oldu ve onlara yöntem kazandırdı.

4. Lika şartıyla hazırlanmış bir eser

Sözlükte “karşılaşmak, görüşmek, kavuşmak” anlamına gelen likā’, hadis ilminde “öğrencinin hocasından bir aracı olmadan doğrudan hadis alması” mânasında kullanılmakta. Buharî’nin, Müslim’in Sahih’i dahil diğer kitaplardan daha farklı olmasını sağlayan özellik, Buhârî’nin ravilerin birbiriyle görüşmüş olmasını şart koşmasıydı.

Buharî bir hadisin sahih olmasının temel şartlarından biri olan senedin muttasıl olmasına büyük bir ehemmiyet vermiş ve Sahihindeki hadisleri müsned yani Peygamberimize kesintisiz bir isnad zinciri ile ulaşan hadislerden seçmiştir.

5. Konu başlıklarıyla tasnif edilmiş bir eser

Sahih-i Buharî’nin en özgün yönlerinden biri bâb başlıklarıdır. Hadisler konularına göre kitaplara, her kitap da kendi arasında bâblara ayrılmıştır. Bazı kaynaklarda Buharî'nin, eserin her bâbını Hz. Peygamber’in kabriyle minberi arasında ve her bâb için iki rek‘at namaz kıldıktan sonra yazdığı rivayet edilmekte.

Buhârî’nin bab başlıklarında binlerce âyete yer vermiş olması, Kur’an ve Sünnet bütünlüğüne verdiği önemin en bariz göstergelerinden biri. O, bu yöntemi ve bakışı ile İslam’ın bir bütün olarak Kur’an ve Sünnet’ten ibaret olduğunu açıklamış ve ilan etmişti. Hadisleri anlarken Kur’ân’ı, Kur’ân’ı anlarken de hadisleri dikkate almanın ne kadar önemli ve zaruri olduğunu müşahhas olarak ortaya koymuştu.

Sahih’e ve Sahih’teki bâb başlıklarına bakıldığında; Buhari’nin Sahih’inin sadece bir hadis kitabı olmadığı, aynı zamanda fıkıh, kelam, tefsir, ahlak ve siyere dair pek çok konuyu ve meseleyi ele alan ve rivayetler ışığında değerlendiren bir kitap olduğu görülmekte.

6. Muhtasar bir hadis eseri

Buharî, kitabının hacmini artırmamak için sahih hadislerin tamamını eserine almamıştır. Eserinin ismindeki ‘muhtasar’ ifadesi de bunu ifade etmekte. Bu bakımdan Buharî’nin Sahih’i, sahih hadislerden müteşekkil bir seçkiden ibarettir, denilebilir.

7. Merfu hadisleri esas alan bir eser

Buhârî’nin eserinin en özgün yönlerinden biri de kitabının aslını oluşturan asıl isnadlı kısımlarında Hz. Peygamber’in merfu hadislerine, bâb başlıklarında sahabe ve tabiinin sözlerine ve fetvalarına yer vermesidir.

8. Muhteviyatıyla kapsayıcı bir eser

Buhârî kitabında hemen hemen her konuyla ilgili hadislere yer vermiştir. Kitabın ‘câmi’ türü bir hadis kitabı olması, adında “el-Câmi” isminin bulunmasının anlamı da budur. Farklı İslam beldelerindeki hadisleri de ihtiva etmesi ve bu bakımdan da câmi/toplayıcı nitelikte bir kitap olmasıdır.

Zira Buhari hadis almak için zamanın en önemli ilim merkezlerine yaptığı yolculuklarla o beldelerdeki muhaddislerden hadisler alarak bir anlamda eserinde farklı bölgelerdeki hadisleri de toplamıştır.

9. Tertibine özen gösterilmiş bir eser

“Buharî kitabının tertibine de son derece önem vermiştir. Eserinin ilk bölümünün Bed’ü’l-vahiy: Vahyin başlangıcı olması son derece manidar. İslam dini vahiyle başlar ve temelinde vahiy bulunmaktadır. Vahiyle bildirilenlere inanmak gerektiğinden Sahih’in ikinci bölümü Kitabu’l-iman’dır. Zira dinin temel ilkelerini iman esasları oluşturmaktadır.

Buharî’nin İman bölümünden sonra yer verdiği üçüncü bölüm ise Kitabu’l-ilim adını taşımakta. Buhari’nin, imandan hemen sonra ibadetlerle, yani amellerle ilgili bölümlere geçmediği, önce ilim bölümüne yer verdiği görülmekte. Nitekim ilmin amelden önce geldiğine bizzat işaret ederek bunun gerekçesini de açıklamakta. İlim olmadan doğru amelde bulunmak mümkün değildir.

Keza bir sonraki bölüm de yine oldukça manidar. Buharî, hemen namaz ve zekat gibi ibadetlerden oluşan bölümlere geçmemiş, önce abdest, gusül ve teyemmüm gibi temizlikle ilgili bölümlere öncelik vermiştir. İbadette öncelikle yerine getirilmesi gereken temizliktir. Dolayısıyla bu durum, Buharî’nin kitabının tertibinde çok titiz davrandığını, buna azami dikkat gösterdiğini, bölümleri ve babları rastgele oluşturmadığını da göstermektedir.

10. Sahih hadislerle öncü olmuş ve itibar görmüş bir eser

Hadislerinin titizlikle seçilmesi, mükemmel bir tertibe sahip olması, muhtevasının zenginliği ona bu itibarı kazandırmıştır. Buhârî’nin Sahîh’i, ilim tarihinde üzerine en fazla çalışma yapılan ve halen de yapılmakta olan nadide bir eserdir.

Buharî’nin eseri için; “Rabbimin bunu eserimi, Müslümanlar için bereketli kılmasını ümit ederim” şeklinde ettiği duanın, eserin gördüğü itibarla kabul olunduğu anlaşılmaktadır.

Allah Resulünün (SAS.) buyurduğu gibi, insan öldüğü zaman üç şey hariç amel defteri kapanır. Birincisi sadaka-yı cariye, ikincisi insanların faydalandığı ilim, üçüncüsü de kendisine dua eden salih evlat. Buhari’nin Sahihi, Müslümanların dinlerini, Hz. Peygamberin hadislerini ve sünnetini öğrenmede en fazla faydalandıkları eserlerden biridir. Bugün dahi çeşitli meclislerde, Buhari okumaları ile bir kaynak olarak istifade edilmekte, ilminden faydalanılmakta ve kendisine dua edilmektedir.                         

Allah ( CC.) kendisinden razı olsun.

DOSYA: İmam Buhari'nin hayatı

DOSYA: İmam Buhari'nin diğer eserleri